Korzonki to potoczna nazwa korzeni nerwów, których ucisk prowadzi do pojawienia się silnego bólu i ograniczenia sprawności. Jakie są przyczyny zapalenia korzonków? Jak skutecznie leczyć bolące korzonki?
Co to są korzonki?
Zapalenie korzonków to schorzenie dotykające wiele osób. Jego charakterystyczną cechą jest silny ból, który promieniuje od kręgosłupa do nogi i wiąże się z upośledzeniem sprawności. Aby lepiej zrozumieć jak powstaje ból korzonków, warto poznać budowę nerwu kulszowego, który jest najdłuższym nerwem w organizmie. Zbudowany jest on z korzeni nerwowych (potocznie określanych jako "korzonki nerwowe"), które odchodzą od rdzenia kręgowego. Korzenie nerwowe (włókna nerwowe) znajdują się w okolicy lędźwiowej, a dokładniej lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa. Nerw kulszowy, od wspomnianych korzeni nerwowych, przebiega wzdłuż mięśni kończyny dolnej przez mięsień pośladkowy, udowy, aż do okolicy kolana. Dalej ciągnie się przez łydkę i dochodzi do stopy. Ucisk któregokolwiek miejsca w obrębie nerwu kulszowego może prowadzić do pojawienia się bólu. Najczęściej jednak przyczyną zapalenia korzonków jest uciśnięcie korzeni nerwowych, znajdujących się wewnątrz kręgosłupa. Dochodzi wówczas do pojawienia się zapalenia korzeni nerwów, które potocznie określane jest jako zapalenie korzonków. Nerw kulszowy zawiera włókna czuciowe i włókna ruchowe, których ucisk powoduje wystąpienie charakterystycznych objawów.
Zapalenie korzonków - rodzaje
Zapalenie korzonków może odnosić się również do korzeni, znajdujących się na innych odcinkach kręgosłupa. Uciśnięcie lub uszkodzenie korzeni nerwu w odcinku szyjnym prowadzi do bólu promieniującego od szyi, wzdłuż kończyny górnej, aż po palce u ręku. Jest to tzw. rwa barkowa. Podrażnienie korzeni nerwu udowego może wywołać atak rwy udowej. Ból jest wówczas odczuwany w przedniej części uda, kolanie, wewnętrznej części łydki, a czasem również stopy. Najczęściej jednak dochodzi do ucisku korzeni w części lędźwiowej kręgosłupa, głównie dlatego, że właśnie ten odcinek jest najbardziej obciążony. Zapalenie korzeni nerwu kulszowego, określane jest również jako rwa kulszowa. Ze względu na to, że właśnie ten rodzaj rwy jest najbardziej powszechny, na nim skupimy się w dalszej części artykułu.
Stan zapalny korzonków można też dzielić ze względu na czas trwania dolegliwości. Przy ostrym zapaleniu, ból utrzymuje się do 4-ech tygodni. Jeśli trwa dłużej, ale nie przekracza 3-ech miesięcy, jest to ból podostry. Ból przewlekły określany jest natomiast jako ból, trwający ponad 3 miesiące.
Ból korzonków - przyczyny
Najczęstszą przyczyną zapalenia korzonków jest przepuklina krążka międzykręgowego, która wywiera nacisk na włókna nerwowe. Krążki te, ze względu na kształt zwane też dyskami, umiejscowione są pomiędzy kręgami kręgosłupa, zapewniając mu odpowiednią amortyzację i ruchomość. Przepuklina krążka międzykręgowego może być wynikiem urazu lub nadmiernego przeciążenia kręgosłupa. Jej przyczyną mogą być również zmiany zwyrodnieniowe, do których dochodzi wraz z upływem lat. Dyski stopniowo tracą elastyczność i stają się coraz bardziej podatne na pęknięcie. Uszkodzony dysk, uciskając korzenie nerwowe, może wywołać atak rwy kulszowej. Inne przyczyny bólu korzonków to m. in. zbyt ciasny kanał kręgowy, uraz w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia nerwu (np. złamanie kości udowej), ucisk na nerw przez przeciążony mięsień, choroby mogące uszkadzać nerwy (np. cukrzyca) i zmiany nowotworowe w okolicy rdzenia kręgowego.
Kto jest najbardziej narażony na ból pleców, wywołany stanem zapalnym korzonków?
- osoby w wieku powyżej 45 lat,
- palacze,
- osoby otyłe i z nadwagą,
- osoby obciążone dużym stresem.
Na korzonki częściej skarżą się pacjenci, którzy wykonują czynności, wymagające przyjmowania pozycji nadmiernie obciążających kręgosłup. Dotyczy to np. częstego schylania się połączonego z podnoszeniem ciężkich przedmiotów. Narażenie kręgosłupa na częste wibracje, tak jak przykładowo ma to miejsce u kierowców, również sprzyja rozwojowi stanu zapalnego. Korzonki niejednokrotnie doskwierają osobom o niskiej aktywności fizycznej.
Zapalenie korzonków - objawy
Korzonki - objawy zapalenia, ucisku lub podrażnienia korzeni nerwu kulszowego przede wszystkim objawiają się bólem. Ma on kilka charakterystycznych cech:
- jest nagły i rwący,
- dotyczy najczęściej bocznej lub tylnej części uda, choć czasem ból promieniuje również do łydki i stopy,
- nasila się podczas ruchu.
Czasem występuje też drętwienie, mrowienie i osłabienie mięśni. W wielu przypadkach, pacjenci początkowo odczuwają ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Dopiero w drugiej kolejności, dolegliwości promieniują w kierunku kończyny dolnej. W zależności od konkretnego miejsca uciśnięcia korzeni nerwu, ból może mieć nieco inną lokalizację. Część chorych odczuwa go głównie w okolicy pośladka i uda, a część skarży się na ból sięgający nawet do palców stóp. Ból korzonków może być na tyle silny, że utrudnia poruszanie się i normalne funkcjonowanie. Jeśli dojdzie do poważnego uszkodzenia nerwu kulszowego, może pojawić się osłabienie czucia, a nawet niedowład kończyny.
Leczenie zapalenia korzonków
Objawy rwy kulszowej najczęściej można złagodzić poprzez stosowanie odpowiednich leków, rehabilitację i aktywność fizyczną. Jedynie 2-10% pacjentów wymaga leczenia operacyjnego, ze względu na długotrwałe utrzymywanie się dolegliwości lub dużego ograniczenia sprawności. W pozostałych przypadkach zwykle wystarczą wspomniane wcześniej metody terapii. Przy ostrym bólu pleców promieniującym w stronę kończyny dolnej należy skonsultować się z lekarzem. Jest to szczególnie potrzebne, gdy stosowanie leków przeciwbólowych nie przynosi wystarczającej ulgi lub gdy dolegliwości nie ustępują lub wręcz się nasilają.
Leki na rwę kulszową
Aby złagodzić ból pleców i ból promieniujący do nogi można sięgnąć po skuteczne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Zmniejszą one objawy stanu zapalnego i przyniosą choremu ulgę. Można zastosować np. preparat z ibuprofenem, meloksykamem lub diklofenakiem. Złagodzenie nieprzyjemnych dolegliwości można również uzyskać korzystając z maści przeciwbólowych. Alternatywą są maści rozgrzewające lub chłodzące. Nie ma jednego uniwersalnego preparatu na ból pleców i ból innych części ciała, związany z zapaleniem korzonków. Należy stosować taki lek, który pomaga choremu w złagodzeniu bólu. U części osób, dobre efekty przynosi rozgrzewanie bolącego miejsca, u innych jego chłodzenie. Czasem trzeba wypróbować kilka preparatów, aby znaleźć taki, który z największym stopniu zmniejsza objawy.
Jeśli leki na korzonki nie przynoszą wystarczającej poprawy, należy udać się do lekarza. Dostępne są silniejsze lekarstwa przeciwbólowe na podstawie recepty. Lekarz może zalecić również zastrzyki przeciwbólowe lub rzadziej zastrzyki powodujące rozluźnienie mięśni. Dodatkowo, można sięgnąć po preparaty z witaminami z grupy B lub kwas alfa-liponowy. Działają one regenerująco na komórki nerwowe i wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Rehabilitacja
Gdy dokuczają korzonki, nie do przecenienia jest odpowiednia rehabilitacja. Z wizytą u dobrego fizjoterapeuty nie należy zwlekać, aby ból ostry kręgosłupa nie przekształcił się w ból przewlekły. Fizjoterapeuta nie tylko zleci odpowiednie ćwiczenia, ale również pomoże dostrzec i skorygować wady postawy, które w dalszej perspektywie prowadzą do bólu pleców i schorzeń kręgosłupa. Chorym obecnie nie zaleca się całkowitej rezygnacji z aktywności fizycznej. Należy jednak dobrać taką formę ruchu, która dodatkowo nie obciąża kręgosłupa i nie potęguje bólu. Warto zasięgnąć porady fizjoterapeuty, który będzie w stanie najlepiej dobrać odpowiedni rodzaj aktywności fizycznej. Pacjentom narzekającym na korzonki często zaleca się pływanie. Powoduje ono rozluźnienie i odciążenie mięśni. Wpływa korzystnie na kształtowanie prawidłowej postawy i pomaga zmniejszyć ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Najczęściej, leczenie zachowawcze obejmujące stosowanie leków przeciwbólowych bez recepty lub zleconych przez lekarza i fizjoterapię, przynosi wystarczającą ulgę pacjentom, uskarżającym się na korzonki. W przypadku nasilenia bólu lub pojawienia się innych, dodatkowych dolegliwości, konieczna jest wizyta u lekarza.
Ból korzonków - jak mu zapobiegać?
Bolące korzonki niestety często nawracają. Choć nie istnieje magiczna metoda zapobiegająca zapaleniu korzonków, można zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia lub częstości nawrotów. Jeśli przyczyną bólu było przyjmowanie przez chorego pozycji ciała, wywierających niekorzystny wpływ na kręgosłup, rwa kulszowa będzie powracać dopóki te błędy nie zostaną skorygowane. Jak zapobiegać napadom rwy?
- Dbać o odpowiednią masę ciała - nadmierne kilogramy dodatkowo obciążają kręgosłup i są częstą przyczyną bólu pleców.
- Utrzymywać właściwą postawę ciała, skorygować wady postawy.
- Regularnie wzmacniać mięśnie kręgosłupa i mięśnie brzucha za pomocą odpowiednich ćwiczeń.
- Unikać pozycji, które nadmiernie obciążają kręgosłup i mogą być przyczyną nagłego bólu - warto zwrócić uwagę na prawidłową technikę podnoszenia ciężkich przedmiotów lub ciężarów czy chociażby schylania się.
Rwa kulszowa to nieprzyjemne schorzenie, które nie tylko powoduje nagły i palący ból, ale również ogranicza wcześniejsze aktywności. Obecnie mamy jednak szeroki dostęp do skutecznych metod leczenia bólu związanego z zapaleniem korzonków. Od leków przeciwbólowych i rozluźniających przez fizjoterapię i odpowiednio dobraną aktywność fizyczną, po leczenie operacyjne. Pomocniczo można też sięgnąć po substancje, które działają ochronnie na układ nerwowy i go regenerują. Są to przede wszystkim witaminy z grupy B i kwas alfa-liponowy. Jeśli ból utrzymuje się mimo stosowanego leczenia, konieczna jest wizyta u lekarza.
Bibliografia:
- Koes B. W., van Tulder M. W., Peul W. C., Diagnosis and treatment of sciatica, BMJ (Clinical research ed.), 2007, 334(7607), 1313–1317, doi.org/10.1136/bmj.39223.428495.BE.
- Zajkowska A., Rwa kulszowa, Neurologia po Dyplomie, 2018, 05.
