Probiotyki są coraz częściej stosowane na przestrzeni ostatnich lat. W aptece mamy dostęp do szerokiej gamy tych produktów. Nic więc dziwnego, że wybór odpowiedniego preparatu może przysparzać wielu trudności. Które probiotyki są rzeczywiście skuteczne? Czym się kierować wybierając probiotyk dla dzieci? Wyjaśnia ekspert allecco.pl.
Co to jest probiotyk?
Probiotyki to żywe drobnoustroje, które po podaniu w odpowiedniej ilości wywołują pozytywny efekt zdrowotny. Wielu z nas kojarzy tego typu mikroorganizmy z czymś szkodliwym i niebezpiecznym. Warto jednak wiedzieć, że nasz organizm jest zasiedlony ogromną ilością drobnoustrojów. Nie wyrządzają one żadnej krzywdy natomiast są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Przykładowo, bakterie jelitowe pomagają w procesach trawiennych i biorą udział w produkcji niektórych witamin. Najpopularniejsze bakterie probiotyczne należą do rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium są to również drożdże czyli Saccharomyces boulardii.
Jak działają probiotyki i kiedy je stosować?
Probiotyki działają na wiele różnorodnych sposobów:
- tworzą w obrębie przewodu pokarmowego barierę przeciw chorobotwórczym bakteriom;
- pomagają przywrócić równowagę mikroflory jelitowej po antybiotykoterapii;
- poprawiają trawienie i wchłanianie składników odżywczych z pokarmu;
- stymulują pracę układu odpornościowego;
- regulują pracę jelit;
- wytwarzają substancje, które zabijają lub hamują rozwój szkodliwych drobnoustrojów.
Są to najważniejsze mechanizmy, za pomocą których dobroczynne mikroorganizmy pomagają zachować równowagę mikroflory przewodu pokarmowego i tym samym prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Dobroczynne szczepy bakterii można zastosować przy wielu dolegliwościach i chorobach. Mają one korzystny wpływ na leczenie oraz prewencję m.in. takich schorzeń jak:
- biegunki, w tym również biegunki poantybiotykowej;
- zespół jelita nadwrażliwego, chorobie Crohna i innych stanów zapalnych jelit;
- infekcje intymne;
- infekcje dróg moczowych;
- atopowe zapalenie skóry oraz inne reakcje alergiczne;
- hipercholesterolemia.
Udowodniono również, że określone bakterie probiotyczne skutecznie zapobiegają infekcjom górnych dróg oddechowych oraz układu pokarmowego. Mają one ponadto wpływ na układ odpornościowy. Chronią organizm człowieka przed patogenami oraz pełnią rolę immunomodulującą.
Jaki probiotyk wybrać?
Probiotyków w aptece jest bardzo wiele. Dlatego, aby świadomie sięgać po preparaty zawierające dobroczynne szczepy bakterii bakteryjne należy zwrócić uwagę na kilka ważnych aspektów.
- Z jakim konkretnym szczepem probiotycznym mamy do czynienia i jaka jest jego zawartość w pojedynczej dawce?
Na opakowaniu powinna znajdować się pełna nazwa szczepu bakteryjnego, np. Saccharomyces Boulardii CNCM I-745. Jest to bardzo ważne, ponieważ działanie probiotyków jest szczepozależne. Oznacza to, że każdy szczep bakterii posiada nieco inne właściwości i inne zastosowanie. Należy więc szukać takich preparatów, które w składzie podane mają trzyczłonowe nazwy bakterii. Pierwszy człon mówi o rodzaju bakterii, drugi o gatunku, a dopiero trzeci wskazuje na konkretny szczep.
- Czy jest to lek czy suplement diety?
Czym różnią się probiotyki leki od suplementów diety? Przede wszystkim preparat z rejestracją OTC (lek dostępny bez recepty) ma zagwarantowaną minimalną zawartość żywych bakterii do końca daty ważności, a wszystkie szczepy są dokładnie oznaczone. Ponadto probiotyk lek został dokładnie przebadany. Ma udowodnione działanie, skuteczność i bezpieczeństwo. Jeśli sięgamy po produkt zarejestrowany jako suplement diety nie koniecznie musi on spełniać te wszystkie warunki. Obecnie nowo odkryte szczepy probiotyczne, o udowodnionym działaniu są rejestrowane tylko i wyłącznie jako suplementy diety.
- Czy szczepy bakterii probiotycznych zawarte w preparacie mają badania kliniczne?
Aby szczep probiotyczny mógł wykazać wpływ na zdrowie musi on dotrzeć do miejsca docelowego, jakim jest dolny odcinek przewodu pokarmowego. Dlatego musi być odporny na obniżone pH oraz działanie kwasów żółciowych. Znana powinna być także jego wrażliwość na światło i temperaturę, aby kolonie bakteryjne nie uległy znacznej redukcji podczas przechowywania preparatu. To wszystko mają zagwarantowane leki, które przed wprowadzeniem na rynek przechodzą szereg badań klinicznych. Producent suplementu diety zawierającego dobroczynną florę bakteryjną powinien również udokumentować tego typu badania poparte różnego rodzaju wynikami i certyfikatami.
- W jakim celu chcemy stosować dany produkt.
Warto mieć świadomość, że nie każdy probiotyk na jelita sprawdzi się również przy antybiotykoterapii czy infekcji intymnej. Tylko konkretne szczepy mają udowodnione działania i wskazania do stosowania. Dlatego właśnie sięgając po probiotyk zawsze warto zasięgnąć opinii eksperta.
Jak brać probiotyk?
Zażywając preparaty zawierające dobroczynne szczepy należy zwrócić uwagę na ich dawkę w pojedynczej kapsułce czy saszetce. Źródła naukowe rekomendują dobowo 5 - 10 x 109 CFU (jednostek tworzących kolonie) oraz 250 - 500 mg Saccharomyces boulardii. Pora dnia oraz posiłek nie mają większego znaczenia jeśli chodzi o tego typu preparaty. Chociaż niektórzy lekarze sugerują, aby były one stosowane wraz z posiłkiem mlecznym, który zmniejsza kwasowość żołądka. Mogą być one przyjmowane zarówno na czczo, jak i po posiłku oraz w jego trakcie. Większe znaczenie ma regularność sięgania po preparat z probiotykiem.
Istotne jest natomiast rozdzielenie w czasie probiotyku i antybiotyku. Niektóre szczepy wykazują oporność na działanie antybiotyku, ale należałoby to każdorazowo sprawdzać. Dlatego warto zachować kilkugodzinny odstęp lub wybierać produkt z Saccharomyces boulardii. Dla wsparcia układu pokarmowego i zapobiegania biegunce poantybiotykowej preparat należy stosować nie tylko w trakcie antybiotykoterapii, ale również po jej zakończeniu. Niekiedy dla pełnej regeneracji organizmu jest to nawet kilka miesięcy.
Rodzaje i zastosowanie probiotyków
Korzystne skutki zdrowotne dla organizmu wykazują bakterie kwasu mlekowego z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacetrium. Zawarte w popularnych kiszonkach, które tak chętnie zjadamy w okresie jesienno - zimowym. Dobroczynny wpływ na organizm można uzyskać sięgając po szczepy Escherichia czy Sascharomycces, jak Sascharomyces cerevisiae ssp boulardi. Należy jednak pamiętać, że działanie prozdrowotne odnosi się do konkretnego szczepu, nie do rodzaju czy gatunku. Probiotyk dla dorosłych czy też dla dzieci jest dostosowany do ich potrzeb pod kątem zawartości, ilości i formy podania. Ponadto ma również określony zakres wskazań i wpływ na zdrowie. Jakie preparaty z dobroczynnymi drobnoustrojami można znaleźć na rynku aptecznym i które z nich będą mogły być wykorzystywane w konkretnych przypadkach? Jako że są one bardzo popularne i jest ich bardzo wiele spróbujemy nieco usystematyzować tą kwestię.
Probiotyki dla dzieci
Preparat dla dzieci zawierający drogocenne szczepy bakteryjne aby był skuteczny musi zostać podany w odpowiedniej do wieku postaci i ilości. Najmłodszym zwykle najłatwiej jest zaaplikować probiotyki w kroplach. Można je podawać dzieciom już od pierwszych dni życia bezpośrednio do jamy ustnej lub po rozpuszczeniu w wodzie bądź mleku. Inną przystępną formą dla maluchów są również saszetki, których zawartość można rozpuścić w ulubionym napoju. Alternatywą są również smaczne misio-tabletki zawierające dobroczynne szczepy bakteriiprobiotyki naturalne, które w świetny sposób wspomagają odporność.
Po probiotyki sięga się również w przypadku kolek u maluszków. Rekomendowany jest wtedy m.in. szczepy Lactobacillus reuteri DSM..
Probiotyki dla dorosłych
Preparaty dla dorosłych uzupełniające florę bakteryjną również występują w formie rozpuszczalnej. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby stosować te same produkty co u maluchów, tylko w zwiększonej ilości. Nie mniej jednak najbardziej powszechną formą podania probiotyków są kapsułki. Należy jednak zwrócić uwagę na ilość żywych mikroorganizmów w pojedynczej dawce preparatu, aby przyjąć ich odpowiednio dużo. Jest to konieczne dla uzyskania odpowiedniego efektu terapeutycznego. Probiotyki dla dziecka mogą bowiem zawierać mniejszą ilość szczepów w pojedynczej saszetce czy kapsułce niż te rekomendowane dla osób starszych.
Probiotyki na biegunkę
Antybiotyki wyjaławiają florę bakteryjną jelit. Może to powodować rozwój patogenów chorobotwórczych i biegunkę. Właśnie dlatego szczepy probiotyczne są tak ważne w celu uzupełnienia antybiotykoterapii. Pozwalają one utrzymać równowagę flory jelitowej. Udowodnione działanie w zapobieganiu biegunce poantybiotykowej mają Lactobacillus rhamnosus GG oraz Saccharomyces boulardi.
Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego związane ze wzrostem ilości wypróżnień oraz zmianą konsystencji stolca mogą wystąpić również na skutek infekcji bakteryjnej nie związanej ze stosowaniem antybiotyku. Dlatego kiedy wzrasta ryzyko tego typu incydentów, np. podczas wakacyjnych wyjazdów warto uzupełniać dietę sięgając po probiotyk naturalny, np. kefir bądź suplementy diety zawierające dobroczynne szczepy bakteryjne.
Dobroczynne szczepy bakteryjne są również stosowane w leczeniu biegunki wywołanej rotawirusami zarówno u dzieci jak i dorosłych. Przywrócenie równowagii mikroflowy bakteryjnej pozwala na zwalczenie infekcji. Warto sięgnąć po szczepy Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardi oraz Bifidobacterium lactis Bb 12.
Probiotyki na jelita
Zespół jelita drażliwego jest chorobą coraz częściej pojawiającą się w społeczeństwie. Nie znana jest dokładna przyczyna, a leczenie polega jedynie na łagodzeniu szeregu dokuczliwych objawów. Za pomocą odpowiednio dobranych leków, zaleceń dietetycznych i innych metod, można skutecznie niwelować symptomy IBS. Jedną z możliwości jest właśnie przyjmowanie probiotyków. Udowodnione działania polegające na wspomaganiu perystaltyki jelit, zwalczania wzdęć i innych dolegliwości trawiennych mają szczepy Bifidobacterium infantis 35624, Lactobacillus plantarum 299v, Lactobacillu rhamnosuc GG, Lactobacillus reuteri DSM oraz Bifidobacetrium bifidum MIMBb75. Między innymi te szczepy znaleźć można w linii produktów Sanprobi. Duże znaczenie w łagodzeniu symptomów zespołu jelita drażliwego ma regularne i długotrwałe sięganie po dobrej jakości preparaty z probiotykami.
Ponad to szczepy: Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus acidophilus i Streptococcus thermophilus wytwarzają laktazę. Enzym, który pomaga trawić i absorbować laktozę. Preparaty z tego typu szczepami sprawdzą się dla osób z nietolerancją laktozy.
Probiotyki na zaparcia
Od niedawna pojawiają się doniesienia o dobroczynnym wpływie probiotyków na perystaltykę jelit. Właściwa mikroflora bakteryjna produkuje metabolity pobudzające układ nerwowy jelit co oddziałuje na ruchy robaczkowe. Nie mniej jednak nie został jeszcze dokładnie określony konkretny szczep probiotyczny o udowodnionej skuteczności w tym zakresie. Ten obszar działania probiotyków nadal podlega analizie i badaniom. Preparaty ze szczepami z rodzaju Lactobacillus sprawdzają się również w regulacji wypróżnień u niemowląt i małych dzieci.
Probiotyki dopochwowe
Probiotyki ginekologiczne są dobrym rozwiązaniem przy łagodnych stanach zapalnych narządów płciowych. Sprawdzają się również w działaniach profilaktycznych w celu utrzymania właściwej mikroflory, a także u kobiet, które podczas kuracji antybiotykami mają skłonność do rozwoju infekcji w okolicach intymnych. Probiotyki w ciąży, podczas połogu i menopauzy są szczególnie zalecane, aby zmniejszyć ryzyko infekcji. Z powodu zmian hormonalnych u tej grupy pacjentek jest ono bardzo wysokie. Lepszym wyborem w tych wszystkich wypadkach jest podanie preparatu do pochwy niż doustne, ponieważ „dobre” szczepy są umieszczane bezpośrednio tam, gdzie mają działać.
Skuteczność w tym obszarze potwierdzoną w badaniach wykazują m.in. szczepy: Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus rhamnosus GR-1, Lactobacillus reuteri RC-14 oraz inne bakterie kwasu mlekowego.
Probiotyki a alergia
Długotrwałe stosowanie wysokich dawek szczepów probiotycznych zmniejsza częstość występowania objawów oraz ryzyko zachorowań na atopowe zapalenie skóry. Tego typu terapie sprawdzają się głównie u dzieci. Najlepiej przebadane po tym kątem zostały bakterie z rodzaju Lactobacillus: Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus paracasei, Lactobacillus fermentum, Lactobacillus plantarum CJLP133, Lactobacillus paracasei GMNL133 i Lactobacillus fermentum GM090. Ważne jest również, aby kobiety przyjmowały probiotyki w ciąży i podczas karmienia piersią. Zmniejsza to ryzyko rozwoju choroby u dzieci z grupy ryzyka, kiedy rodzice lub rodzeństwo cierpią na AZS. Na rynku dostępne są również emolienty zawierające szczep probiotyczny Lactobacillus sp. łagodzące objawy skórne związane z alergią - Latopic.
Jak jeszcze można wykorzystać probiotyki?
Pojawia się coraz więcej badań pokazujących, że dobry probiotyk z rodzaju Lactobacillus zmniejsza częstotliwość występowania infekcji górnych dróg oddechowych oraz skraca czas trwania przeziębienia. Szczepy probiotyczne mają również dobry wpływ na zdrowie osób z podwyższonym poziomem cholesterolu i wysokim ryzykiem rozwoju miażdżycy. Co więcej naukowcy coraz częściej udowadniają rolę szczepów probiotycznych w walce z otyłością oraz ich wpływie na redukcję masy ciała. Dobroczynny wpły na zdrowie sprawia, że warto sięgać zarówno po probiotyk naturalny, jak kiszonki oraz kefir, a także ten w kapsułkach bądź saszetkach.
Co jeszcze warto wiedzieć?
Probiotyki występują czasem w połączeniu z prebiotykami. Prebiotyk to składnik, którego zadaniem jest odżywianie mikroflory jelitowej. Jest odporny na działanie enzymów trawiennych wydzielanych w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu dociera do jelit i tam stymuluje nasze „dobre” bakterie do wzrostu i aktywności. Najpopularniejsze prebiotyki to m.in. inulina, oligofruktoza i skrobia. Prebiotyki można też znaleźć w niektórych produktach spożywczych, takich jak cebula, czosnek, szparagi, por. Połączenie probiotyku z prebiotykiem to synbiotyk.
Postaw na jakość
Sięgając po najlepszy probiotyk należy kierować się jego najwyższą jakością. W składzie musi mieć konkretne szczepy o udowodnionym działaniu probiotycznym. Warto zwrócić uwagę na żywotność oraz ilość bakterii, ponieważ dzienna skuteczna dawka to 1-10 miliardów. Aby zachować wysoką jakość trzeba stosować się do zaleceń producenta co do warunków przechowywania. Szczepy wykazują niekiedy wrażliwość na temperaturę oraz światło.
Szczepy probiotyczne mają coraz szersze zastosowanie. Nic dziwnego skoro ich dobroczynny wpływ na organizm ludzki jest tak ogromny. Są jednak sytuacje kiedy należy zachować ostrożność sięgając po tego typu preparaty, np. u pacjentów z zaburzeniami układu immunologicznego.
Bibliografia:
1. Nowak A. i inni; Probiotyki - efekty zdrowotne; Żywność Nauka Technologia Jakość; 2010|17|4|20 - 36.
2. Szachta P. i inni; Rola probiotyków w chorobach alergicznych; Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka; 2011, 13, 3, 180-182.
3. Nowak A.; Probiotyki - historia i mechanizmy działania; Żywność Nauka Technologia Jakość; 2010|17|4|5 - 19.
