Róża - pod tą niepozorną nazwą kryje się poważna choroba zakaźna skóry i tkanki podskórnej, która niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Jakie są przyczyny powstawania takich zmian skórnych? Jak rozpoznać chorobę i jak wygląda leczenie róży? Odpowiedzi na pytania związane różą znaleźć można w artykule odpracowanym przez Eksperta allecco.pl.
Czym jest róża?
Róża to choroba zakaźna skóry i tkanki podskórnej. Rozwijający się w wyniku zakażenia bakteryjnego stan zapalny charakteryzuje się nagłym początkiem i dynamicznym przebiegiem. Zmiany skórne są tkliwe, bolesne i mocno zaczerwienione. Róża najczęściej występuje na kończynach dolnych, ale również na twarzy, dłoniach czy stopach.
Bakteriami niemal zawsze wywołującymi tego typu infekcje są paciorkowce ß-hemolizującymi grupy A (Streptococcus pyogenes). Medycyna odnotowała również przypadki, kiedy to do rozwoju stanu zapalnego skóry i tkanki podskórnej dochodziło na skutek zakażenia gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus).
Aby doszło do rozwoju choroby bakterie muszą przejść przez naturalną barierę ochronną jaką jest skóra. Wrota zakażenia stanowią przede wszystkim jej uszkodzenia do których dochodzi na skutek otarć, stłuczeń, oparzeń, zabiegów operacyjnych, użądleń owadów, owrzodzeń oraz zmian towarzyszących chorobie grzybiczej. Ponadto bakterie mogą przedostać się do tkanek podskórnych i skóry również drogą krwi. Wtedy przechodzą one z miejsca gdzie rozwija się stan zapalny wywołany przez Streptococcus pyogenes, np. w obrębie zatok lub jamy ustnej. Róża jest chorobą zakaźną. Dlatego zarazić się nią można także przez bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem paciorkowca. Jest to jednak najtrudniejszy sposób zarażenia się paciorkowcem, ponieważ róża jest chorobą, która dotyka skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Naskórek stanowi świetną barierę ochronną przed wnikaniem patogenów. Nie mniej jednak bezpośredni kontakt, np. z wydzieliną z pęcherza przy przerwaniu ciągłości naskórka drugiej osoby może doprowadzić do rozwoju zakażenia.
Kto jest najbardziej narażony na zakażenie?
Róża - choroba skóry najczęściej występuje u niemowląt i dzieci do 9. roku życia. Często też dotyka dorosłych powyżej 60 - ciu lat i osoby w podeszłym wieku. Istnieje również szereg czynników ryzyka, które zwiększają szanse na zachorowanie na różę. Należą do nich m.in.:
- zaburzenia krążenia chłonki w obrębie naczyń limfatycznych oraz krwi w żyłach - ma to miejsce w przebiegu takich jednostek chorobowych jak: zakrzepowe zapalenie naczyń żylnych, niewydolność żylna lub w stanach po usunięciu węzłów chłonnych oraz mastektomii,
- choroby skóry o podłożu grzybiczym, które uszkadzają barierę ochronna skóry i torują drogę zakażeniom bakteryjnym,
- zakażenie wirusem HIV, kiedy to dochodzi do zaburzeń układu immunologicznego,
- leczenie immunosupresyjne, np. po przeszczepach,
- przyjmowanie niektórych leków, np. doustne glikokortykosteroidy,
- otyłość, palenie papierosów i picie alkoholu w nadmiernych ilościach,
- wrodzone upośledzenie układu odpornościowego,
- owrzodzenia kończyn dolnych powstałe na skutek powikłań źle leczonej lub nieleczonej cukrzycy.
Róża (choroba skóry) – postacie kliniczne
Obraz zmian skórnych w przebiegu róży może być nieco odmienny. W zależności od tego jak wyglądają zmiany skórne wyróżnia się następujące postacie kliniczne róży:
- różna pęcherzowa - powstają pęcherze wypełnione jasną treścią,
- róża krwotoczna - pojawiają się krwawe wylewy do tkanek; charakteryzuje się bardziej intensywnym przebiegiem, wydłużonym czasem terapii oraz zwiększonym ryzykiem późniejszych komplikacji zdrowotnych,
- róża nawrotowa - obrzęk limfatyczny w postaci słoniowacizny kończyn stanowi najczęstsze powikłanie tej postaci klinicznej róży; wymaga ona długotrwałego leczenia,
- różna wędrująca - paciorkowce mają zdolność przemieszczania się drogą naczyń limfatycznych; zdarza się, że zakażenie pojawia się w odległym miejscu od tego pierwotnego, np. na drugiej kończynie,
- róża zgorzelinowa - występują obszary martwicze, po jej wyleczeniu pozostają blizny na skórze.
Objawy róży i przebieg choroby
Róża to choroba skóry, która pojawia się nagle i szybko postępuje. Do charakterystycznych jej objawów należą wysoka gorączka powyżej 400C, której towarzyszą dreszcze oraz złe samopoczucie, a także zmiany na skórze. Umiejscawiają się one głównie w obrębie kończyn dolnych, ale pojawiają się również na twarzy, szyi oraz skórze dłoni, stóp czy pośladków. Obraz tych zmian nieco różni się w zależności od postaci klinicznej róży, ale pewne cechy jak zaczerwienie, bolesność, napięcie i ich obrzęk są wspólne. Część chora ma nieregularny kształt i jest wyraźnie oddzielona od pozostałej części skóry. Lekko uniesiona ponad jej powierzchnię. Pojawiające się czerwone wypustki i smugi świadczą o rozprzestrzenianiu się zakażenia poprzez naczynia limfatyczne. Ponadto u pacjentów noże pojawić się szereg objawów związanych z chorobami pierwotnymi, predysponującymi do zachorowania na różę. Mowa tutaj głównie o obrzękach i bólu kończyn dolnych. Obraz zmian i objawy są na tyle charakterystyczne, że róża od razu jest rozpoznawana przez lekarza na podstawie badania fizykalnego i wywiadu z pacjentem. Choroba daje również zmiany w badaniu krwi. Dlatego lekarz niekiedy, dla potwierdzenia diagnozy, zleca wykonanie badania krwi. U chorych obserwuje się leukocytozę, przeważającą obecność neutrofilów w rozmazie i podniesione OB oraz CRP. U niektórych pacjentów wskazane jest wykonanie USG kończyn dolnych metodą Dopplera w celu wykluczenia zakrzepicy żył kończyn dolnych. Z którą róża może być pomylona.
Leczenie róży
Róża to schorzenie o podłożu bakteryjnym dlatego też w jej leczeniu stosuje się antybiotyki, które po mniej więcej tygodniu stosowania zazwyczaj skutecznie zwalczają paciorkowce. Kiedy choroba ma łagodny przebieg antybiotykoterapia prowadzona jest w warunkach domowych. W ciężkich postaciach róży konieczna jest hospitalizacja i zastosowanie leczenia dożylnego. Do najczęściej stosowanych w terapii antybiotyków zalicza się półsyntetyczne penicyliny lub ich pochodne.
Jeśli leczenie jest dobrane właściwie objawy szybko ustępują. W przypadku pogorszenia się stanu zdrowia chorego mimo stosowania antybiotyku koniecznie należy zgłosić się do lekarza. Bywa, że paciorkowce wykazują oporność na powszechnie stosowane antybiotyki i musi on zostać zmieniony.
Farmakoterapia róży powinna obejmować nie tylko zwalczanie przyczyny choroby, ale również niwelowanie objawów. Dlatego w terapii stosuje się leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. W leczeniu wspomagającym można zastosować również środki do użytku zewnętrznego. Mowa tutaj o okładach z soli fizjologicznej lub Borasolu i opatrunkach specjalistycznych oraz maściach z heparyną lub sterydem, kiedy obrzęk i stan zapalny są dość obszerne. Niekiedy pacjent musi stosować również leki moczopędne i przeciwzakrzepowe. Są one jednak ordynowane tylko i wyłącznie przez lekarza. Zalecany jest również odpoczynek i nawadnianie chorego. Przechorowanie róży nie daje odporności. Jest wręcz odwrotnie. Raz przebyta róża zwiększa szanse na ponowne pojawienie się zmiany w tym samym miejscu.
Szczególnie dotyczy do osób predysponowanych. Ma to związek z obecnością toksyn paciorkowców, które uszkadzają układ chłonny. Wtedy leczenie róży nawrotowej może wymagać nawet kilkumiesięcznej kuracji antybiotykami.
Róża – powikłania
Zastosowanie odpowiedniego antybiotyku powoduje skuteczne zwalczenie przyczyny choroby i wyleczenie pacjenta. Głównym powikłaniem po niewłaściwie leczonej róży jest zwiększona predyspozycja do jej nawrotów. Znacznie komplikuje to proces terapii i zwiększa ryzyko na bardziej poważne, ogólnoustrojowe powikłania. Do innych miejscowych powikłań po róży należą:
- stan zapalny naczyń chłonnych,
- zapalenie żył,
- ropowica,
- słoniowacizna.
Po przebytej róży należy udać się do lekarza w celu kontroli stanu zdrowia i wykonania badania krwi oraz moczu, ponieważ paciorkowce mogą dawać szereg późnych problemów zdrowotnych, jak:
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- gorączka reumatyczna prowadząca do wad serca,
- sepsa,
- zapalenie płuc, mięśnia sercowego i osierdzia.
Jak uniknąć zachorowania na różę?
Na zakażenie paciorkowcem szczególnie powinny uważać osoby z grupy ryzyka czyli seniorzy i dzieci oraz pacjenci z obniżoną odpornością. Należy mieć świadomość że prawie każda choroba skóry, która początkowo wygląda dość niepozornie może zostać nadkażona bakteryjnie. Róża jest tym bardziej niebezpieczna, że niewłaściwie leczona prowadzi do szeregu powikłań, a sama terapia wymaga zastosowania antybiotyku. Choroba obniża też znacznie komfort życia pacjenta ze względu na uciążliwe objawy.
Dlatego zawsze należy dbać o właściwą pielęgnację ran, aby zapewnić im jak najszybsze i pełne gojenie oraz chronić je od środowiska zewnętrzne, ponieważ róża jest chorobą zakaźną. Skóra powinna być odpowiednio nawilżona i utrzymana w dobrej kondycji. Bardzo ważna jest również profilaktyka zdrowotna i niwelowanie czynników ryzyka mogących predysponować do zakażeń paciorkowcowych. Mowa tutaj m.in. o regularnych badaniach poziomu cukru i cholesterolu, właściwej diecie i regularnej aktywności fizycznej. O co jeszcze warto dbać, aby uniknąć zachorowania?
- Leczyć wszelkie zmiany grzybicze na skórze.
- Zrezygnować z palenia papierosów i picia nadmiernej ilości alkoholu.
- Nie dopuszczać do wystąpienia owrzodzeń kończyn oraz właściwie je leczyć.
- Poddawać diagnostyce i leczeniu zakrzepicę żył głębokich oraz przewlekłą niewydolność żylną.
Róża występuje w Polsce dość często. Te mało estetyczne zmiany na skórze znacznie obniżają komfort życia pacjenta, który zazwyczaj leczy się również na inne schorzenia. Warto zatem dbać o siebie, aby nie dopuszczać do infekcji oraz nawrotów róży. Tym bardziej, że długotrwała antybiotykoterapia jest również bardzo obciążająca dla organizmu.
Kto dla Was pisze? Nazywam się Karina Braja. Z zawodu oraz z zamiłowania jestem farmaceutą. Na co dzień realizuję się pracując z osobami starszymi i chorymi w aptece, gdzie pomoc drugiemu człowiekowi jest czymś zupełnie naturalnym. Kocham zwierzęta. Mam psa i kota. Uwielbiam literaturę hiszpańską, nadmorskie klimaty oraz jazdę na rowerze.
Bibliografia:
- Świątecka J. i inni; Róża krwotoczna nawrotowa kończyny dolnej — opis przypadku; Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 6, 477–480 [dostęp w Internecie].
- Martyniuk A, i inni; Nietypowy przebieg róży a współistniejące zakażenia. Opis przypadku i przegląd literatury; Pediatria Medycyna Rodzinna 2015, 11 (4), p. 424–429 [dostęp w Internecie].
