Zapalenie oskrzeli to powszechna choroba, na którą większość ludzi choruje przynajmniej raz w życiu. Czy zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe? Jak wyleczyć zapalenie oskrzeli i czy konieczne jest zastosowanie antybiotyku?
Zapalenie oskrzeli – przyczyny choroby
Zapalenie oskrzeli, w znacznej większości przypadków, sięgającej nawet 95%, powodowane jest przez wirusy. Najczęściej są to wirusy grypy, adenowirusy, koronawirusy i rynowirusy. Bakterie rzadko są przyczyną tej choroby. Czasami przyczyną zapalenia oskrzeli mogą być alergeny i czynniki drażniące drogi oddechowe, takie jak dym papierosowy, kurz lub zanieczyszczenia powietrza. Zapalenie oskrzeli dzielimy na:
- ostre – objawy zapalenia oskrzeli utrzymują się kilka dni do 3 tygodni;
- przewlekłe – kaszel trwa przez minimum 3 miesiące w roku, przez kolejne 2 lata.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli u dzieci niekoniecznie musi spełniać powyższy wymóg. U najmłodszych, przedłużające się objawy choroby wymagają przeprowadzenia dokładnej diagnostyki w kierunku przewlekłych chorób dróg oddechowych. Na ostre zapalenie oskrzeli najczęściej choruje się jesienią i zimą. Choroba ta nie powoduje trwałych zmian w układzie oddechowym. Może być jednak bardzo męcząca dla chorego.
Zapalenie oskrzeli – objawy
Objawy zapalenie oskrzeli to:
- kaszel – początkowo, szczególnie w przypadku dzieci, może być suchy i męczący. Stopniowo przekształca się w mokry kaszel z wydzieliną;
- gorączka;
- ból w klatce piersiowej przy nasilonym kaszlu, u niemowląt jednym z objawów zapalenia oskrzeli mogą być duszności;
- złe samopoczucie;
- bóle mięśni.
Wbrew powszechnej opinii, kolor odkrztuszanej przez chorego plwociny, nie świadczy o bakteryjnym pochodzeniu choroby. Przy zapaleniu oskrzeli, wydzielina może mieć bardziej śluzową, białawą postać, ale może również być ropna, o zabarwieniu żółtym, rzadziej zielonym. Biała, lepka wydzielina, odkrztuszana zwykle w godzinach rannych występuje często przy przewlekłej postaci choroby. Objawy zapalenia oskrzeli mogą mieć różne nasilenie. Przed pojawieniem się typowych symptomów choroby, może wystąpić katar i stan podgorączkowy. Zapalenie oskrzeli trwa najczęściej nie dłużej niż 7 dni, choć kaszel może utrzymywać się do 3-ech tygodni. Choroba ma samoograniczający się charakter i stopniowo sama ustępuje. Czy zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe? Jak najbardziej!
Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową. Kiedy chory mówi, kaszle lub kicha, zarazki łatwo mogą przenieść się na kolejną osobę. Dlatego ważna jest izolacja chorych i możliwie jak największe ograniczenie kontaktu z osobami zdrowymi.
Zapalenie oskrzeli – badanie. Kiedy udać się do lekarza?
Zapalenie oskrzeli diagnozowane jest na podstawie badania, przeprowadzonego przez lekarza. W badaniu osłuchowym można usłyszeć świsty i furczenia. Przy typowym przebiegu choroby, nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań. Jeśli lekarz nie jest pewny diagnozy lub podejrzewa inną chorobę dróg oddechowych o podobnym przebiegu, może zalecić wykonanie innych badań np. laboratoryjnych lub prześwietlenia klatki piersiowej. Należy udać się do lekarza, jeśli:
- objawy zapalenia oskrzeli utrzymują się ponad tydzień;
- gorączka trwa kilka dni lub nie ustępuje po podaniu leków przeciwgorączkowych;
- pojawia się duszność, ból w klatce piersiowej lub świszczący oddech.
Zapalenie oskrzeli to choroba, która częściej rozwija się u osób cierpiących na przewlekłe schorzenia dróg oddechowych, takie jak astma i mukowiscydoza. Większą szansę na zarażenie maja też alergicy i palacze tytoniu. Refluks żołądkowo-przełykowy i obniżona odporność również zwiększają ryzyko zachorowania na zapalenie oskrzeli.
Zapalenie oskrzeli – leczenie
a) Antybiotyk na zapalenie oskrzeli
Jak wyleczyć zapalenie oskrzeli? Antybiotyk jest potrzebny? W znacznej większość przypadków, zapalenie oskrzeli jest niegroźną chorobą, która sama przechodzi po kilku – kilkunasty dniach. Ze względu na to, że choroba ta w znacznej większości jest powodowana przez wirusy, antybiotyk na zapalenie oskrzeli nie jest zalecany. Antybiotyki działają na bakterie, więc podawanie ich przy infekcji wirusowej jest nie tylko niepotrzebne, ale też szkodliwe. W rzadkich przypadkach, lekarz może jednak zadecydować o włączeniu antybiotyku do leczenia. Jedną z takich sytuacji jest utrzymujący się powyżej 3-ech tygodni kaszel, będący objawem krztuśca. Odpowiednie badanie pozwoli potwierdzić diagnozę i wówczas lekarz może przepisać antybiotyk. Podstawą leczenia zapalenia oskrzeli jest leczenie objawowe. Oznacza ono stosowanie leków, które działają bezpośrednio na objawy choroby i je łagodzą. Należy również obserwować rozwój choroby i w razie nasilania dolegliwości lub ich nieustępowania, zgłosić się do lekarza. Przy dusznościach, lekarz może zalecić preparaty rozszerzające oskrzela na receptę.
b) Leki bez recepty na zapalenie oskrzeli
Zapaleniu oskrzeli często towarzyszy gorączka. Można zastosować więc leki przeciwgorączkowe bez recepty. Skuteczny jest ibuprofen, aspiryna lub paracetamol. W przypadku dzieci, to właśnie paracetamol uważany jest za najbezpieczniejszy lek na gorączkę. Pamiętajmy, aby nie stosować aspiryny u osób poniżej 12-ego roku życia. Objawy zapalenia oskrzeli koncentrują się najczęściej na kaszlu. Można zastosować leki na kaszel bez recepty, które ułatwią odkrztuszenie zalegającej wydzieliny. Skuteczne preparaty na mokry kaszel zawierają m.in. ambroksol, bromheksynę i acetylocysteinę. Wśród ziołowych leków ułatwiających odkrztuszenie wydzieliny znajdziemy np. syropy i tabletki z bluszczem. Syrop z bluszczem jest bezpieczny nawet u małych dzieci. Leki na kaszel mokry, które mogą być stosowane do leczenia zapalenia oskrzeli to m.in. ACC, Flegamina, Mucosolvan i Hederasal.
Zapalenie oskrzeli początkowo może wiązać się z suchym, męczącym kaszlem. Aby go złagodzić, można sięgnąć po leki na suchy kaszel bez recepty. Popularne substancje przeciwkaszlowe to przede wszystkim butamirat, lewodropropizyna, dekstrometorfan i kodeina. Leki przeciwkaszlowe zmniejszają odruch kaszlu, jego natężenie i częstotliwość. Dwie ostatnie substancje to opioidy. Szybko i skutecznie pomagają pozbyć się kaszlu, jednak mogą powodować też uzależnienie. Leki opioidowe na kaszel nie powinny być podawane poniżej 12-ego roku życia. Preparaty z butamiratem i lewodropropizyną, takie jak Supremin, Sinecod i Levopront są więc bezpieczniejszym wyborem przy suchym kaszlu, będącym objawem zapalenia oskrzeli. Alternatywą są tez preparaty ziołowe na kaszel. Powszechne jest stosowanie syropu prawoślazowego. Ulgę mogą przynieść też preparaty nawilżające gardło, które działają kojąco na błonę śluzową gardła.
Zapalenie oskrzeli w ciąży
Zapalenie oskrzeli w ciąży, o ile ma łagodny przebieg, nie jest groźne dla dziecka. Niebezpieczna może jednak być utrzymująca się, wysoka gorączka w ciąży. W takiej sytuacji można sięgnąć po lek przeciwgorączkowy. W ciąży, za najbezpieczniejszy preparat uchodzi paracetamol. Może być stosowany w każdym trymestrze ciąży, jeśli jest taka konieczność. Stosowanie jakiegokolwiek leku na zapalenie oskrzeli w ciąży powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem. Wiele leków przechodzi przez łożysko i może powodować rożne konsekwencje w stosunku do rozwijającego się dziecka. Kobiety chorujące na zapalenie oskrzeli w ciąży powinny jak najwięcej wypoczywać i przyjmować dużo płynów. Bardzo ważna jest profilaktyka i unikanie zakażenia.
Zapalenie oskrzeli – powikłania
Objawy zapalenia oskrzeli, choć u niektórych osób są bardzo nasilone i męczące, najczęściej nie prowadzą do groźnych powikłań. Ostre zapalenie oskrzeli nie przechodzi w formę przewlekłą. Choroba mija sama lub po zastosowaniu leków łagodzących objawy zapalenia oskrzeli. Najczęstszym powikłaniem zapalenia oskrzeli jest przedłużony kaszel, który utrzymuje się nawet kilka tygodni po chorobie. Nie jest on jednak groźny. Stopniowo zmniejsza się jego częstotliwość i nasilenie. Mogą pojawić się też nadkażenia bakteryjne. Głównie jest nim infekcja ucha środkowego u dzieci. Jest to jednak bardzo rzadkie powikłanie zapalenia oskrzeli. Dla osób zdrowych, zapalenie oskrzeli jest najczęściej łagodną chorobą, nie pozostawiającą po sobie śladów w organizmie. Nieco inaczej może być jednak w przypadku osób, cierpiących na przewlekłe choroby układu oddechowego. Może wówczas dojść do zaostrzenia przebiegu choroby podstawowej. Jest też większe ryzyko infekcji bakteryjnej. Możliwym powikłaniem zapalenia oskrzeli jest również rozwój zapalenia płuc.
Kto dla Was pisze?Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Bibliografia:
- Singh A, Avula A, Zahn E. Acute Bronchitis. [Updated 2019 Sep 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan., [data dostępu 16.05.2020], dostęp w Internecie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448067/
- Krawiec M., Pediatra I, PZWL, 2019, str. 316-317
