Kaszel towarzyszy prawie każdej infekcji, ale może być też istotnym objawem innych poważnych chorób. Jego właściwa diagnoza i leczenie pozwoli uniknąć późniejszych, groźnych dla zdrowia, powikłań. Jak rozpoznać rodzaj kaszlu i dobrać skuteczny lek do konkretnego przypadku? Poniżej rozwijamy wszelkie nurtujące kwestie związane z kaszlem u najmłodszych pacjentów.
Jakie są przyczyny kaszlu u dzieci?
Tak naprawdę kaszel jest fizjologicznym odruchem pozwalającym na oczyszczenie dróg oddechowych ze śluzu, ale także zanieczyszczeń pyłowych. Kiedy występuje on krócej niż 3 tygodnie mówimy wtedy o kaszlu ostrym, jeśli dłużej, to o kaszlu przewlekłym. Właśnie ze względu na długość trwania kaszlu, wyróżniamy różne jego przyczyny.
Przyczyny ostrego kaszlu u dzieci:
- bakteryjne zapalenie tchawicy,
- ciało obce w gardle,
- zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli,
- przebywanie w mocno zanieczyszczonym pomieszczeniu,
- zapalenie górnych dróg oddechowych,
- zapalenie nagłośni,
- zapalenie oskrzelików,
- wirusowe i bakteryjne zapalenie płuc.
Przyczyny przewlekłego kaszlu u dzieci:
- astma,
- gruźlica,
- kaszel psychogenny,
- krztusiec,
- następstwo zakażeń dróg oddechowych,
- mukowiscydoza,
- zapalenie płuc wywołane przez nietypowe patogeny,
- refluks żołądkowo – przełykowy,
- ściekanie wydzieliny z nozdrzy tylnych,
- zaburzenia kinetyki nabłonka rzęskowego,
- uszkodzenia dróg oddechowych (rozmiękanie chrząstek tchawicy, przetoka tchawiczo - przełykowa).
Kaszel suchy a kaszel mokry
Ze względu na charakter wyróżniamy dwa rodzaje kaszlu – bezproduktywny, suchy oraz produktywny, wilgotny, z odksztuszaniem zalegającej wydzieliny. Często pojawia się również pojęcie – kaszel szczekający. Jest to rodzaj kaszlu suchego związany z podgłośniowym zapaleniem krtani. W przypadku dzieci nigdy nie wolno go lekceważyć, ponieważ jest on objawem skurczu krtani, co wymaga szybkiej interwencji lekarza.
Każdy rodzaj kaszlu wymaga innego sposobu leczenia, zatem jak odróżnić kaszel suchy od mokrego?
Kaszel suchy, objawia się uporczywymi atakami lub ciągłym pokasływaniem, bez jakiejkolwiek wydzieliny. Chory odczuwa drażnienie w tchawicy, jakby głęboko w gardle tkwiło małe piórko. Ten rodzaj kaszlu charakterystyczny jest dla początku infekcji (często przeziębienia czy grypy), ale także astmy, alergii, a nawet niewydolności serca lub reakcji na niektóre leki. W przypadku, gdy suchy kaszel występuje w początkowej fazie infekcji po mniej więcej 3 dniach zmienia się na mokry.
Kaszel mokry, charakteryzuje się odksztuszaniem zalegającej wydzieliny, która może być lepka, gęsta, biała lub żółtawa. Proces ten jest bardzo potrzebny, gdyż pomaga w oczyszczeniu dróg oddechowych z tworzącej się podczas trwającego procesu zapalnego wydzieliny wraz z drobnoustrojami, które go wywołują. Ten rodzaj kaszlu prawie zawsze świadczy o infekcji.
Bardzo ważne jest również zwrócenie uwagi na czas w ciągu dobry, w którym występują ataki kaszlu. Szczególnie kaszel u dziecka w nocy i nad ranem, mówi wiele o jego przyczynach. Może świadczyć o początkach astmy, alergii, reakcji na dym tytoniowy, ale także o zbyt suchym powietrzu w pomieszczeniu, w którym dziecko śpi.
Podczas toczącej się infekcji występujące napady kaszlu pojawiają się na skutek nagromadzenia się nadmiaru wydzieliny w drogach oddechowych, która zaczyna zalegać, kiedy dziecko znajduje się w pozycji leżącej.
Kaszel może być sygnałem poważnej choroby naszej pociechy, dlatego nie możemy lekceważyć tego objawu i zawsze skonsultować się w tej sprawie z lekarzem, szczególnie kiedy trwa on ponad 3 tygodnie, a nie towarzyszą mu żadne dodatkowe objawy.
Jak leczyć kaszel u dzieci?
Należy pamiętać, że inaczej leczymy kaszel suchy, a inaczej mokry. Dlatego tak ważne jest dostosowanie leku do zmieniającego się podczas choroby kaszlu. W początkowej fazie infekcji, kiedy mamy do czynienia z kaszlem suchym, możemy podawać leki go hamujące, w celu przeczekania aż zmieni się on na mokry, aby uniknąć podrażnienia gardła i krtani. Natomiast w momencie pojawienia się wydzieliny konieczne jest podawanie w ciągu dnia preparatu (ostatnia dawka leku mukolitycznego powinna być podana przed godziną 17.00), który rozrzedzi zalegającą wydzielinę i ułatwi jej ewakuację z dróg oddechowych. Ewentualnie na noc, aby zapewnić maluchowi spokojny sen, możemy podać środek przeciwkaszlowy.
Można również wspomagać się kilkoma prostymi sposobami domowymi łagodzącymi kaszel u malucha:
- Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie nawilżenie pomieszczenia, w którym przebywa dziecko i o to by dużo piło.
- Kiedy maluch leży, ważne by miał wyżej ułożone poduszki pod główką, utrudni to spływanie wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła i ułatwi odksztuszanie.
- W przypadku małych dzieci mięśnie międzyżebrowe nie pracują jeszcze w pełni skutecznie, dlatego, aby ułatwić ewakuację zalegającego śluzu pamiętajmy o oklepywaniu naszej pociechy, szczególnie po podaniu leków mukolitycznych.
- W pomieszczeniu w którym przebywa maluszek możemy postawić miskę z ciepłą wodą, z dodatkiem kilku kropli olejków eterycznych (tymiankowy, eukaliptusowy) lub z przygotowanym naparem z ziół (szałwia, rumianek). Ułatwi to oddychanie dziecku i odpowiednio nawilży drogi oddechowe.
Kaszel u dziecka - kiedy do lekarza?
Zawsze w wypadku, kiedy oprócz kaszlu obserwujemy u naszej pociechy dodatkowe objawy, takie jak: ból głowy, gorączka, chrypka, wymioty, trudności w oddychaniu - wówczas musimy udać się do pediatry. W przypadku noworodków i niemowląt kaszel zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Natomiast, kiedy chodzi o starsze dzieci i nie ustępuje on po kilku dniach, a wręcz się nasila, również należy skonsultować się ze specjalistą. Podobnie w sytuacjach, kiedy kaszel, bez wyraźnie widocznej przyczyny, pojawia się w nocy i nad ranem oraz w przypadku kaszlu szczekającego.
Składniki leków na kaszel – właściwości
Kiedy chcemy w aptece dostać jakiś preparat na kaszel, zawsze pada pytanie o jego rodzaj. Nic dziwnego, gdyż na rynku dostępne są środki zarówno na kaszel suchy, jak i mokry, zazwyczaj w osobnych preparatach. Jest tak dlatego, ponieważ najprościej ujmując kwestię, kaszel albo możemy zahamować, albo go pogłębić używając leków wykrztuśnych i rozrzedzających zalegającą wydzielinę, a te oba efekty wzajemnie się wykluczają.
Składniki leków na kaszel mokry:
- Acetylocysteina (ACC) – upłynnia zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę, poprzez zmianę jej składu, a jak wiadomo rozrzedzony śluz łatwiej usuwany jest z dróg oddechowych. Należy pamiętać, że podczas kuracji tym lekiem zaleca się picie co najmniej 2 litrów wody dziennie.
- Ambroksol (Mucosolvan) – rozrzedza zalegającą wydzielinę i dodatkowo po przez poprawę ruchu rzęsek ułatwia jej ewakuację. Wykazuje również miejscowe działanie znieczulające i przeciwzapalne.
- Bromheksyna (Flegamina) – zwiększa wydzielanie śluzu w drogach oddechowych i zmniejsza jego lepkość.
- Wyciąg z liści bluszczu (Prospan) – rozrzedza gęsty śluz, powoduje rozkurcz mięśni oskrzelowych i poprawia ruch rzęsek. Dodatkowo łagodzi kaszel oraz zmniejsza uczucie duszności. Mimo wskazania do stosowania przy mokrym kaszlu, może być podawany na wieczór.
Składniki leków na kaszel suchy:
- Butamirat (Supremin) – bezpieczny lek zatrzymujący odruch kaszlu, rozkurczający mięśnie gładkie oskrzeli i ułatwiający oddychanie.
- Lewodropropizyna (Levopront) – zmniejsza odczyn zapalny w drogach oddechowych, rozkurcza oskrzela i w mechanizmie obwodowym zatrzymuje odruch kaszlu.
- Dextrometorfan (Acodin) – lek opioidowy, który ośrodkowo blokuje odruch kaszlu.
- Korzeń prawoślazu, korzeń pierwiosnka, liść babki lancetowatej, pędy sosny - ziołowe wyciągi o działaniu głównie powlekającym drogi oddechowe i łagodzącym kaszel, ale także bakteriobójczym i udrażniającym drogi oddechowe.
Jak wybrać syrop na kaszel dla dziecka?
Sięgając po syrop na kaszel dla naszej pociechy musimy sugerować się nie tylko rodzajem kaszlu, ale również wiekiem. Zawsze należy podawać syrop zgodnie z dawkowaniem na opakowaniu lub tym zleconym przez lekarza. Przy lekach rozrzedzających wydzielinę należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu dziecka.
Niewiele jest na rynku preparatów, które możemy stosować u maluchów, wyjątkiem jest tutaj Mucosolvan mini, zarejestrowany od 1. r.ż. Większość syropów można stosować u dzieci od 2 r.ż., tak jak Fosidal, stosowany zarówno w kaszlu mokrym, jak i suchym, o działaniu przeciwzapalnym i rozszerzającym drogi oddechowe, czy Dexapico, zawierający zarówno dextrometorfan hamujący odruch kaszlu, jak i powlekający wodny wyciąg z kwiatostanu lipy.
Co jeszcze na kaszel dla dziecka?
Bardzo ważne jest przy każdym rodzaju kaszlu, aby nawilżać gardło, krtań i struny głosowe, by uniknąć ich nadmiernego podrażnienia, co może prowadzić do dalszych schorzeń górnych dróg oddechowych. Dlatego na rynku aptecznym dla dzieci od 4 r.ż. mamy różnego rodzaju pastylki do ssania, na bazie porostu islandzkiego, czy innych wyciągów ziołowych, np. Fiorda junior. Dla młodszych pacjentów dobrym pomysłem są lizaki – Natur – Sept Med kaszel, które dzięki działaniu powlekającemu na błonę śluzową, zabezpieczają ją przed czynnikami drażniącymi. Goldisept to aerozol który działa zarówno powlekająco, regenerująco, jak i przeciwbakteryjnie, dzięki zawartości jonów złota i srebra. Może stanowić świetną alternatywę dla pastylek do ssania i lizaków.
Bardzo cenna w przypadku kaszlu i zalegania wydzieliny jest także nebulizacja. Warto ją przeprowadzać w celu oczyszczania i nawilżania dróg oddechowych, używając zwykłego 0,9% roztworu soli fizjologicznej lub preparatu, który dzięki różnicy stężeń osmotycznych wyciągnie zalegania z układu oddechowego – Nebu – dose hipertonic lub takiego, który przyspieszy regenerację i mocno je nawilży - Nebu – dose hialuronic.
