Zaburzenia seksualne, takie jak pochwica, utrudniają czerpanie pełnej satysfakcji ze zbliżeń intymnych. Nierzadko wpływają negatywnie na jakość relacji i bliskość między partnerami. Czym dokładnie jest pochwica? Jakie są rodzaje pochwicy i w jaki sposób można skutecznie leczyć tę dysfunkcję?
Pochwica - co to jest?
Pochwica, określana też jako waginizm, należy do dysfunkcji seksualnych, które uniemożliwiają czerpanie przyjemności z pełnego stosunku płciowego. Objawem tego zaburzenia jest skurcz mięśni pochwy (dokładniej - mięśni otaczających jedną trzecią zewnętrzną część pochwy). Może być on stały lub nawracający i jest mimowolny - niezależny od naszej woli. Wiele kobiet cierpiących na pochwicę nie zwraca się o pomoc do lekarza, dlatego trudno jest określić, jak częsta jest ta dysfunkcja. Uważa się jednak, że pochwica lub/i ból podczas stosunku (dyspareunia) dotyczą ok. 13% kobiet w Polsce.
Pochwica wtórna i pierwotna
O pochwicy pierwotnej mówimy, gdy objawy tej dysfunkcji pojawiają się już podczas pierwszej próby penetracji pochwy. Ma to miejsce podczas zbliżenia intymnego, badania ginekologicznego czy chociażby aplikacji tamponu. Pierwsze objawy pochwicy pierwotnej obserwuje się u nastolatek i młodych kobiet. Bez wprowadzenia odpowiedniego leczenia, dolegliwości uniemożliwiające czerpanie przyjemności ze zbliżeń utrzymują się w kolejnych dekadach życia. O pochwicy wtórnej mówimy natomiast wtedy, gdy problem pojawia się u kobiet, niemających wcześniej problemów podczas penetracji i nieodczuwających uprzednio żadnych nieprzyjemnych dolegliwości. W tym przypadku, objawy pochwicy pojawiają się nagle i najczęściej wynikają z urazu mechanicznego lub stanu zapalnego.
Przyczyny pochwicy
Do rozwoju pochwicy przyczyniają się czynniki organiczne i psychogenne. Pochwica organiczna może być wywołana przez wrodzone wady rozwojowe związane ze zwężeniem pochwy, zrośnięciem narządów płciowych, czy chociażby niecałkowitym ich rozwojem. Przyczyną pochwicy organicznej mogą być też stany zapalne pochwy i sromu, endometrioza oraz zanikanie błony śluzowej obserwowane w okresie okołomenopauzalnym. Wszelkie urazy w obrębie pochwy, do których doszło w trakcie porodu również mogą być przyczyną rozwoju pochwicy organicznej.
Przyczyny psychologiczne pochwicy
U wielu kobiet, istotny wpływ na pojawienie się mimowolnego skurczu mięśni pochwy w trakcie stosunku płciowego mają czynniki psychogenne. Kobieta może obawiać się bólu związanego z penetracją, może odczuwać lęk przed niechcianą ciążą lub utratą kontroli podczas współżycia. Niezdrowa relacja z partnerem, brak zaufania i bliskości również mogą przyczyniać się do wystąpienia objawów pochwicy. Na jej rozwój wpływają też traumatyczne doświadczenia takie jak wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie, napad na tle seksualnym, a także poddanie się bolesnemu badaniu lub zabiegowi ginekologicznemu w przeszłości. Wśród psychogennych przyczyn pochwicy znajdują się również: brak edukacji seksualnej, stosowanie kar wobec dziecka, które przejawia naturalne zainteresowanie swoją seksualnością czy rygoryzm religijny.
Pochwica - przyczyny mogą być organiczne lub psychogenne. U większości pacjentek dominują przede wszystkim te drugie. Traumatyczne doświadczenia seksualne z dzieciństwa, brak edukacji seksualnej, niska świadomość własnego ciała oraz zła relacja z partnerem mogą prowadzić do silnego, czasem wręcz panicznego lęku przed penetracją.
Pochwica - objawy
Pochwica to mimowolny skurcz mięśni pochwy, który powoduje wystąpienie silnego, nagłego bólu podczas próby wprowadzenia członka do pochwy, aplikacji tamponu lub w trakcie badania ginekologicznego. U części kobiet, u których pochwica wywołana jest przez czynniki psychogenne, objawy pojawiają się już w wyniku samego wyobrażenia sobie stosunku. Skurcz mięśni, ból i dyskomfort mogą być tak silne, że uniemożliwiają penetrację. W łagodniejszych przypadkach stosunek seksualny jest możliwy, jednak wiąże się on z dotkliwym bólem odczuwanym przez kobietę. Może wystąpić też taka sytuacja, w której możliwa staje się aplikacja tamponu lub wprowadzenie małego wziernika podczas badania ginekologicznego, ale penetracja pochwy przy pomocy członka jest niewykonalna.
Jak wygląda napad pochwicowy?
Napad pochwicowy ma miejsce, gdy do silnego skurczu mięśni pochwy dochodzi w trakcie stosunku seksualnego. Konsekwencją może być wówczas zakleszczenie się prącia w pochwie. Skurcz mięśni jest niezależny od woli kobiety, dlatego ich rozluźnienie może być dość trudne. Napad pochwicowy zdarza się jednak bardzo rzadko.
Jak rozpoznać pochwicę?
Rozpoznanie pochwicy nie należy do najłatwiejszych. Często, dysfunkcję tę diagnozuje się po wykluczeniu innych możliwych przypadłości. Jeśli kobieta odczuwa trudność z umieszczeniem tamponu w pochwie, czuje silny skurcz mięśni podczas próby penetracji lub odczuwa intensywny ból w trakcie stosunku, warto udać się po specjalistyczną pomoc. Dokładnie przeprowadzony wywiad z pacjentką oraz badanie ginekologiczne ułatwią postawienie prawidłowej diagnozy.
Do lekarza należy zgłosić się także wtedy, gdy odczuwany jest przewlekły ból podbrzusza, nie pojawia się miesiączka lub występują inne objawy, które mogą sugerować zaburzenia rozwoju i/lub funkcjonowania narządów płciowych.
Leczenie pochwicy - jak sobie radzić i pokonać pochwicę?
Leczenie pochwicy zależy od jej rodzaju. Przy pochwicy organicznej leczona jest choroba lub zaburzenie, które przyczyniło się do wystąpienia waginizmu. Celem jest usunięcie przyczyny pochwicy. Czasami konieczne jest leczenie chirurgiczne, a w części przypadków wystarczy farmakoterapia. Stosowane są głównie leki rozluźniające mięśnie, miejscowe preparaty znieczulające, a także leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Rzadziej zalecane są leki przeciwbólowe. Przy dużym nasileniu objawów wykorzystuje się również toksynę botulinową. U większości kobiet zmagających się z pochwicą, konieczna jest psychoterapia. Leczenie tego zaburzenia wymagać może też połączenia różnych metod terapii.
Infekcje intymne przyczyniające się do rozwoju pochwicy organicznej wymagają zastosowania leku zwalczającego drobnoustroje, będące źródłem zakażenia. O profilaktyce i leczeniu można przeczytać w artykule:
Skuteczne sposoby z apteki na infekcje intymne. Psychoterapia
W leczeniu pochwicy istotne miejsce zajmuje terapia psychoseksualna oraz poznanie skutecznych metod relaksacyjnych, zmniejszających poziom odczuwanego napięcia i stresu. Przepracowanie traumatycznych doświadczeń o charakterze seksualnych może być konieczne dla efektywnego leczenia. U części pacjentek niezbędna staje się praca nad zwiększeniem świadomości własnego ciała, akceptacją własnej seksualności i umiejętnością rozpoznawania własnych potrzeb seksualnych. Psychoterapia jest niezwykle istotnym elementem leczenia pochwicy.
Wsparcie bliskich i partnera
Wsparcie empatycznego partnera jest bardzo ważne w procesie leczenia. Powinien on uzyskać informacje na temat dysfunkcji seksualnej jaką jest pochwica: jakie mogą być jej przyczyny, jak wpływa na życie seksualne pary oraz jakie są możliwości jej leczenia. Podczas terapii, najczęściej zaleca się pacjentkom rezygnację z pełnych stosunków seksualnych. W tym czasie kobieta wspólnie z partnerem może jednak pracować nad jakością ich relacji oraz nad budowaniem bliskości. Bliskość emocjonalna w istotny sposób wpływa na satysfakcję, jaką daje kobiecie seks. Partner może również wspierać kobietę w budowaniu akceptacji swojego ciała i lepszym poznawaniu własnych preferencji seksualnych.
Pochwica - ćwiczenia
W trakcie leczenia specjalista może zalecić kobiecie wykonywanie określonych ćwiczeń, których celem jest zwiększenie świadomości własnego ciała, rozluźnienie mięśni dna miednicy oraz zmniejszenie odczuwanych w czasie stosunku objawów. Pomocne mogą być ćwiczenia relaksacyjne, które pomagają obniżyć poziom lęku i stresu. Stopniowo, można próbować wprowadzać do pochwy palec lub mniejszy dilatator (rozszerzacz pochwy). Pacjentce może zostać zalecone również poznawanie własnego ciała, oglądanie i masowanie okolic intymnych.
Korzystne efekty mogą przynieść również
ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy. Ich regularne wykonywanie pomaga w świadomym rozkurczaniu tych partii mięśni. Jeśli kobieta ma problem z prawidłowym przeprowadzaniem ćwiczeń lub nie jest pewna czy robi je poprawnie, warto poprosić o pomoc fizjoterapeutę uroginekologicznego.
Pochwica wiąże się z trudnością lub niemożnością wprowadzenia tamponu, członka lub przeprowadzenia badania ginekologicznego przy pomocy wziernika. Indywidualnie ustalony plan leczenia, który często obejmuje jednoczesne wprowadzenie kilku form terapii, umożliwia kobiecie czerpanie przyjemności z pełnego stosunku seksualnego.
Jak zapobiegać pochwicy?
Pochwica to dysfunkcja seksualna, której trudno jest zapobiegać. Spośród organicznych przyczyn pochwicy, można starać się unikać infekcji intymnych. W przypadku zmian zanikowych pochwy i występującej w związku z tym silnej suchości miejsc intymnych, korzystne efekty przynieść mogą dopochwowe preparaty nawilżające (np. Mucovagin, Hydrovag). Na rozwój pochwicy wpływają często doświadczenia dotyczące seksualności, które miały miejsce w okresie dziecięcym lub nastoletnim. Nie zawsze są one uświadomione.
Pochwica to nie tylko niemożność odbycia
pełnego stosunku płciowego. Często wiąże się też z zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi. Może uniemożliwiać zajście w ciążę kobietom i parom, które pragną potomstwa. Kobiety zmagające się z pochwicą często mają obniżoną samoocenę. Dysfunkcja ta wpływa negatywnie na ich zdrowie psychiczne. Może też zaburzać relację partnerską. Kobieta nie odczuwa przyjemności i satysfakcji ze zbliżeń. Tymczasem udane życie seksualne istotnie wpływa na stopień zadowolenia ze związku i bliskość w relacji. Warto więc
leczyć pochwicę pod okiem doświadczonego specjalisty. U zdecydowanej większości pacjentek możliwe jest uzyskanie oczekiwanych efektów terapii i poprawa jakości życia seksualnego.
Kto dla Was pisze?Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Bibliografia:
- Jarząbek-Bielecka G., Pisarska-Krawczyk M., Kędzia W., Migier M., Friebe Z.,Pochwica organiczna a wrodzone wady rozwojowe. Postępy Hig Med Dośw 2016, 70: 556-561
- Melnik T., Hawton K., McGuire H,Interventions for vaginismus.Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 12. Art. No.: CD001760. DOI: 10.1002/14651858.CD001760.pub2
- Flis P.,Obraz ciała w narracjach kobiet z diagnozą pochwicy.Seksuologia Polska 2015, 13 (2): 70–77
- Basta T.,Waginizm: ból, który może prowadzić do depresji.Ginekologia Plastyczna i Rekonstrukcyjna 2018, 2: 12-16
