Nietrzymanie moczu to wstydliwy problem, dotyczący znacznej części osób. Wielu chorych nie zgłasza się do lekarza, choć istnieją naprawdę skuteczne sposoby, które pozwalają pozbyć się lub złagodzić dokuczliwe objawy. Kto jest narażony na problemy z nietrzymaniem moczu? Jak je efektywnie leczyć? Nietrzymanie moczu - przyczyny
Nietrzymanie moczu, zwane też inkontynencją, to powszechny problem. Dotyczy nie tylko natury fizycznej, ale również psychicznej i społecznej. Przypadłość ta jest często na tyle wstydliwa, że pacjenci nie mówią o niej swojemu lekarzowi. Nie otrzymują też odpowiedniego leczenia. Warto wiedzieć, że istnieją skuteczne formy terapii, które prowadzą do ustąpienia dolegliwości. Nietrzymanie moczu dotyczy około 10-25% kobiet po 30. roku życia. U mężczyzn, objaw ten występuje średnio dwukrotnie rzadziej. Nie mniej jednak, z wiekiem częstość jego pojawiania się stopniowo rośnie. Po 50. roku życia, inkontynencja dotyka już co trzeciej kobiety.
Problem z nietrzymaniem moczu może mieć różne przyczyny. Najczęściej dochodzi do zaburzenia funkcjonowania któregoś z elementów dróg moczowych. Jeśli układ ten działa prawidłowo, mocz produkowany w nerkach stopniowo trafia do pęcherza moczowego. Nie wypływa z niego bezwiednie dzięki mięśniom dna miednicy, które znajdują się wokół cewki moczowej. Kiedy pęcherz moczowy jest wypełniony odczuwamy potrzebę oddania moczu. Wówczas mięśnie dna miednicy ulegają rozluźnieniu, natomiast pęcherz moczowy kurcząc się, umożliwia odpłynięcie moczu. Uświadomienie sobie mechanizmu oddawania moczu pozwala lepiej rozumieć metody leczenia tego problemu. Na pojawienie się problemu z nietrzymaniem moczu mają wpływ takie czynniki jak:
- przebyte ciąże i porody siłami natury;
- nadwaga lub otyłość;
- cukrzyca;
- predyspozycje genetyczne;
- zaawansowany wiek;
- choroby neurologiczne np. choroba Parkinsona.
Uważa się, że zakażenia dróg moczowych, palenie papierosów, aktywność fizyczna, depresja lub niewłaściwa dieta nie zwiększają ryzyka pojawienia się nietrzymania moczu.
Rodzaje i objawy nietrzymania moczu
Nietrzymanie moczu w zależności od przyczyny można klasyfikować następująco:
- Wysiłkowe nietrzymanie moczu
- Naglące nietrzymanie moczu
- Nietrzymanie moczu z przepełnienia pęcherza
- Nietrzymanie pozazwieraczowe
Naglące nietrzymanie moczu jest wynikiem nadmiernej aktywności mięśni pęcherza. Pojawia się bardzo intensywna i wręcz niemożliwa do opanowania nagła potrzeba oddania moczu. Przy tym typie schorzenia, może również pojawić się nietrzymanie moczu w nocy, nie tylko w dzień. Inkontynencja z przepełnienia pęcherza pojawia się po jego maksymalnym wypełnieniu. Kiedy zwieracze nie potrafią dłużej zapobiec utracie moczu, dochodzi do jego popuszczania. Wysiłkowe nietrzymanie moczu to najczęstsza forma tego schorzenia. Mięśnie dna miednicy są wówczas zbyt słabe, aby odpowiednio mocno zabezpieczyć cewkę moczową. Kiedy więc pod wpływem wysiłku fizycznego, kaszlu lub kichania uruchamiamy mechanizm tłoczni brzusznej, ciśnienie wywierane na cewkę jest na tyle duże, że dochodzi do mimowolnego oddania moczu. Wysiłkowe nietrzymanie moczu nie wywołuje uczucia parcia, co jest jedną z charakterystycznych cech tego typu schorzenia. Stopień nasilenia problemu z inkontynencją jest różny. U części osób popuszczanie moczu występuje niezależnie od pozycji i wykonywanego wysiłku, u innych pojawia się dopiero przy intensywnej aktywności w pozycji pionowej.
Nietrzymanie moczu u mężczyzn i kobiet może mieć też postać przemijającą. Występuje ona u zdrowych osób, które całkowicie świadomie kontrolują proces oddawania moczu. W pewnych sytuacjach, np. po zażyciu leków moczopędnych, wypiciu napojów bogatych w kofeinę lub przebytym zakażeniu układu moczowego, dochodzi u nich do przemijającego problemu z utrzymaniem moczu w pęcherzu.
Nietrzymanie moczu u kobiet i mężczyzn - diagnoza
Nietrzymanie moczu samo w sobie nie jest chorobą, lecz objawem nieprawidłowości ze strony organizmu. Jest nie tylko bardzo wstydliwym i krępującym problemem. Znacząco obniża jakość życia, zaburza kontakty towarzyskie i zawodowe. W każdym przypadku warto szukać przyczyny tych dolegliwości i starać się je wyeliminować odpowiednim leczeniem. W celu postawienia prawidłowej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie bardzo dokładnego wywiadu lekarskiego. Przydatne jest też prowadzenie specjalnego dzienniczka mikcji. Pacjent zapisuje w nim ilość i rodzaj wypijanych płynów, a także sytuacje i pozycje, podczas których dochodzi do wydalania moczu. U każdej pacjentki, która skarży się na popuszczanie moczu zaleca się przeprowadzenie badania ginekologicznego. U mężczyzn wykonuje się badanie prostaty. Kolejnym elementem prawidłowej diagnostyki są badania laboratoryjne - badanie ogólne i posiew moczu. Pomocne przy ocenie stopnia nasilenia nietrzymania moczu, a także skuteczności leczenia są dodatkowe testy, takie jak np. test podpaskowy, test patyczkowy, test kaszlowy i badanie urodynamiczne. Oprócz tego, że są one pomocne przy określaniu skali problemu, to dodatkowo spełniają ważną rolę przy podejmowaniu decyzji o leczeniu operacyjnym.
Jak leczyć nietrzymanie moczu?
Leczenie nietrzymania moczu obejmuje początkowo zmiany w trybie życia, odpowiednie ćwiczenia i stosowanie leków, jeśli zachodzi taka potrzeba. Główne zalecenia dla osób z problemem z inkontynecją to:
- zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością - redukcja wagi zmniejsza częstość i nasilenie incydentów popuszczania moczu;
- ograniczenie kofeiny - spożywanie mniejszej ilości płynów z kofeiną może przyczynić się do złagodzenia objawów;
- ograniczenie ogólnej ilości płynów w sytuacjach, w których problem z nietrzymaniem moczu jest szczególnie kłopotliwy, np. przed spotkaniem towarzyskim lub stosunkiem seksualnym;
- ćwiczenie mięśni dna miednicy - są skuteczne zarówno w celu zapobiegania jak i leczenia nietrzymania moczu.
Aby ograniczyć popuszczenie moczu podczas kaszlu, kichania lub innych sytuacji można też krzyżować nogi. Ogólne zmniejszenie ilości przyjmowanych płynów nie jest zalecane. Może ono prowadzić do odwodnienia organizmu, zakażeń układu moczowego i zaparć. Takie postępowanie może przynosić korzystne efekty i być zalecane rekomendowane w przypadku osób, które wypijają bardzo duże ilości płynów (>3000 ml dziennie). Jeśli wprowadzenie wymienionych zmian nie przynosi wystarczających efektów, można włączyć do leczenia odpowiednie leki. W pewnych sytuacjach korzystne może okazać się leczenie operacyjne.
Rola ćwiczeń w problemie z nietrzymaniem moczu
Ćwiczenie mięśni Kegla jest zalecane głównie przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu. W przypadku innych rodzajów tego problemu, może być ono dodatkową forma leczenia. Fizjoterapia jest skuteczna jako przeciwdziałanie problemowi z nietrzymaniem moczu, a także jako forma jego leczenia. Aby zrozumieć rolę ćwiczeń w eliminacji tego schorzenia, warto przypomnieć sobie rolę mięśni dna miednicy w procesie oddawania moczu. Ich wzmocnienie daje duże szanse na złagodzenie objawów lub nawet zupełne ich ustąpienie. Ćwiczenia mięśni Kegla są skuteczne, o ile pacjent stosuje się do otrzymanych zaleceń i jest zmotywowany do ich systematycznego wykonywania. Efekty bowiem nie pojawią się od razu. Przywrócenie mięśniom odpowiedniego napięcia i siły wymaga czasu. Dużym ułatwieniem jest fakt, że można je wykonywać o dowolnej porze dnia i w dowolnej pozycji. Nawet osoby zabiegane, którym trudno byłoby znaleźć dodatkowy czas na ćwiczenia, nie powinny mieć problemu, aby je wykonać. Można ćwiczyć rozmawiając przez telefon, oglądając telewizję lub wykonując inne czynności.
Nietrzymanie moczu może ustąpić lub ulec złagodzeniu dzięki regularnemu wykonywaniu ćwiczeń mięśni Kegla. Minimalny czas, przez który powinny być one wykonywane to 3 miesiące. Dopiero wówczas można ocenić, czy przyniosły one oczekiwane efekty. Jeśli tak, warto je kontynuować, aby mięśnie znów nie uległy osłabieniu. Można wówczas wykonywać je rzadziej - 1-2 razy dziennie. Zaleca się, aby ćwiczenia mięśni dna miednicy były początkowo prowadzone pod nadzorem np. fizjoterapeuty. Ułatwia to opanowanie prawidłowej techniki wykonywania ćwiczeń i angażowania odpowiednich mięśni. Oto podstawowe zasady wykonywania ćwiczeń mięśni Kegla:
- Napinaj właściwe mięśnie- aby uświadomić sobie, gdzie dokładnie znajdują się mięśnie dna miednicy, można wyobrazić sobie przerwanie oddawania moczu. Mięśnie które wówczas zaciskamy, są właśnie mięśniami Kegla. Pomocne w identyfikacji może być też włożenie palca do pochwy lub w przypadku mężczyzn do odbytu podczas zaciskania mięśni.
- Nie zaciskaj jednocześnie mięśni brzucha, ani pośladków.
- Nie wstrzymuj oddechu podczas ćwiczeń.
- Ćwicz mięśnie Kegla 3 razy dziennie po 5 minut przez okres 3 miesięcy - zaciskaj mięśnie przez kilka sekund, a następnie je rozluźniaj. Początkowo można zacząć nawet od napinania mięśni Kegla przez 3-4 sekundy. Stopniowo można wydłużać ten czas do 10 sekund.
Co na nietrzymanie moczu naprawdę działa?
Nietrzymanie moczu naprawdę można złagodzić lub wyeliminować dzięki ćwiczeniom mięśni Kegla. Jeśli mimo ich wykonywania, popuszczanie moczu wciąż się utrzymuje, lekarz może podjąć decyzję o zastosowaniu leków na nietrzymanie moczu na receptę. W zależności od przyczyny problemu, stosuje się inne substancje aktywne. W każdym przypadku należy wziąć pod uwagę możliwą skuteczność danego preparatu i działania niepożądane, które może wywoływać. Przykładowo, przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu zazwyczaj wykorzystuje się leki zwiększające napięcie mięśni cewki moczowej, np. duloksetynę. Jako leczenie uzupełniające, części pacjentek zaleca się też estrogeny. Mogą być one stosowane zarówno doustnie, przezskórnie, jak i miejscowo. Przy naglącym nietrzymaniu moczu często sięga się po leki przeciwmuskarynowe, takie jak atropina lub tolterodyna. Zmniejszają one czynność skurczową mięśni pęcherza, tym samym obniżając jego nadreaktywność. Wybór leków na nietrzymanie moczu jest dosyć duży. W przypadku nietolerancji przez pacjenta jednego preparatu, można zamienić go na inny. Trudno jest określić czas, przez jaki efekty leczenia farmakologicznego będą się utrzymywać. Farmakoterapia powinna trwać przez okres minimum 6 miesięcy. Jeśli po odstawieniu leków nietrzymanie moczu powraca, zalecane jest ponowne włączenie tych środków do leczenia.
Nietrzymanie moczu u mężczyzn i kobiet może w pewnych przypadkach wymagać leczenia operacyjnego. Najczęściej taka opcja brana jest pod uwagę dopiero po wyczerpaniu innych, mniej inwazyjnych możliwości. Część zabiegów charakteryzuje się wysoką skutecznością w pierwszych latach po ich wykonaniu. Wraz z upływem czasu, coraz częściej jednak pojawiają się nawroty problemu z nietrzymaniem moczu. Pacjent musi być też świadomy powikłań, które mogą pojawić się po operacji. U niektórych pacjentów, lekarz może zalecić też elektrostymulację. Podstawą leczenia powinny być jednak ćwiczenia mięśni dna miednicy. Dają one największe szanse na złagodzenie wstydliwych objawów.
Jak wybrać pieluchomajtki i wkładki anatomiczne dla dorosłych na nietrzymanie moczu? Więcej informacji znajdziesz tutaj>>
Nietrzymanie moczu - zapobieganie
Nietrzymaniu moczu można starać się zapobiegać przez utrzymywanie odpowiedniej masy ciała. Aby zadbać o zdrowy układ moczowy, warto unikać parcia podczas załatwiania się. Należy starać się zawsze oddawać mocz wtedy, gdy pojawia się uczucie parcia na pęcherz. Odwlekanie tego momentu lub przeciwnie - chodzenie do toalety na zapas negatywnie wpływa na funkcjonowanie pęcherza moczowego. Aby zapobiec nietrzymaniu moczu po porodzie, należy zacząć jak najwcześniej ćwiczyć mięśnie Kegla i kontynuować je również po urodzeniu dziecka. Dotyczy to zarówno kobiet które rodziły naturalnie, jak i przez cesarskie cięcie. Jest to tak samo ważne u kobiet, u których doszło do usunięcia macicy. Silne mięśnie dna miednicy będą zapobiegać obniżaniu się innych narządów. Na ćwiczenia te nigdy nie jest za późno. Przynoszą one pozytywne efekty niezależnie od płci i wieku.
Nietrzymanie moczu to problem, który nie stwarza zagrożenia zdrowia. Mimo to, może w znacznym stopniu zmniejszyć odczuwanie radości z życia, prowadzić do ograniczenia kontaktów towarzyskich, a nie rzadko również rezygnacji z pasji i zainteresowań. Dodatkowym aspektem jest starzenie się polskiego społeczeństwa. Oznacza ono, że problem nietrzymania moczu będzie dotyczył coraz to większej ilości osób. Szerzenie świadomości na temat powszechności tego schorzenia, a także skutecznych metod radzenia sobie z tą przypadłością może znacząco poprawić jakość życia chorych.
Kto dla Was pisze?Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Bibliografia:
- Wytyczne Zespołu Ekspertów odnośnie postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u kobiet z nietrzymaniem moczu i pęcherzem nadreaktywnym,Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 2006-2011.
- Zasady postępowania u chorych z nietrzymaniem moczu, opracowane przed Europejskie Towarzystwo Urologiczne, 2010 [dostęp w Internecie: https://www.pturol.org.pl/Image/files/Guidelines%20ZASADY.pdf].
