Jęczmień na powiece najczęściej nie stwarza zagrożenia dla zdrowia. Jego obecność może być jednak dość nieprzyjemna i uciążliwa. Jak zapobiegać powstawaniu jęczmienia? W jaki sposób leczyć tą zmianę i po które domowe sposoby warto sięgnąć?
Jęczmień na oku - co to jest?
Jęczmień to częsty problem, który dotyczy nie tylko osób dorosłych, ale także dzieci. Pojawia się w wyniku zainfekowania gruczołów znajdujących się na powiece. Jeśli ma duże rozmiary, w rzadkich przypadkach prowadzi do zaburzenia widzenia. Jęczmień najczęściej nie jest groźny i ustępuje samoistnie w przeciągu 1-3 tygodni. Może wystąpić zarówno na górnej, jak i dolnej powiece. Torbiel ta pojawia się nagle. U części osób ma tendencję do nawracania. Warto wówczas w szczególny sposób zadbać o odpowiednią higienę powiek, aby zapobiegać powstawaniu jęczmienia.
Rodzaje jęczmienia na oku
Może rozwinąć się jęczmień zewnętrzny lub jęczmień wewnętrzny. Jęczmień zewnętrzny pojawia się, gdy dochodzi do zaczopowania gruczołów potowych (gruczołów Molla) lub gruczołów łojowych (gruczołów Zeissa). Znajdują się one w pobliżu miejsc, z których wyrastają rzęsy. Można go z łatwością obejrzeć w lustrze. Jęczmień wewnętrzny jest wynikiem zatkania gruczołów Meiboma. Gruczoł ten przylega bezpośrednio do spojówki powieki. Znajduje ujście na jej brzegu.
Jęczmień na oku - przyczyny
Do zakażenia gruczołów łojowych Zeissa, Molla lub Meiboma dochodzi w wyniku zablokowania ich ujścia. Przyczyną mogą być złuszczające się komórki skóry powiek lub zanieczyszczenia. Zaczopowanie ujścia gruczołów uniemożliwia swobodny odpływ produkowanej w nich wydzieliny. Stwarza to dobre warunki do rozwoju bakterii. Najczęściej dochodzi do namnażania się gronkowców. Odpowiadają ona za 90-95% infekcji. W pozostałych przypadkach, zakażenie jest powodowane przez paciorkowce i inne patogeny.
Czy jęczmieniem na oku można się zarazić?
Jęczmień, ogólnie rzecz biorąc, nie jest zaraźliwy. Ze względu jednak na fakt, że jest to infekcja związana z namnażaniem się bakterii, może dojść do przeniesienia ich na inne osoby lub powierzchnie. Może się to zdarzyć w wyniku niedostatecznej higieny. Po dotknięciu zlokalizowanego na brzegach powiek jęczmienia konieczne jest staranne umycie dłoni. Jeśli nie ma takiej potrzeby, warto też starać się nie dotykać powstałej zmiany, aby nie rozprzestrzeniać bakterii.
Co sprzyja pojawieniu się jęczmienia?
Jęczmień wewnętrzny i jęczmień zewnętrzny częściej pojawia się u osób noszących soczewki kontaktowe. Szczególnie, gdy przed ich nałożeniem na gałkę oczną lub zdjęciem z powierzchni oka dłonie nie zostaną dokładnie umyte. Co jeszcze przyczynia się do rozwoju jęczmienia?
- niestaranne oczyszczanie skóry powiek z resztek makijażu lub niezmywanie go przed pójściem spać,
- dotykanie oczu brudnymi rękami,
- korzystanie z przeterminowanych kosmetyków do pielęgnacji skóry wokół oczu,
- długotrwałe przebywanie w zadymionych pomieszczeniach,
- zapalenie brzegów powiek,
- obniżona odporność
- trądzik różowaty,
- łojotokowe zapalenie skóry,
- cukrzyca,
- choroby nowotworowe,
- długotrwały stres.
Jęczmień częściej rozwija się u osób dorosłych. Może jednak wystąpić również u nastolatków i młodszych dzieci.
Łojotokowe zapalenie skóry, stany zapalne brzegów powiek i spadek odporności to jedne z czynników, które sprzyjają pojawieniu się jęczmienia. Brak odpowiedniej higieny podczas noszenia soczewek kontaktowych również zwiększa ryzyko infekcji.
Jak wygląda przebieg infekcji?
Niezależnie od przyczyny jęczmienia, infekcja rozwija się szybko i powoduje dość charakterystyczne objawy. Pojawia się bolesny obrzęk powieki. Wyczuwalny jest guzek zapalny, który może mieć różne rozmiary. Zazwyczaj obejmuje niewielki fragment powieki. Jedynie w rzadkich przypadkach pokrywa większy obszar. Zauważalne jest też zaczerwienienie powieki, które z upływem czasu ustępuje. Pojawia się także ból powieki i uczucie dyskomfortu, które nasila się podczas mrugania. Rozwijający się jęczmień powoduje swędzenie oka i powiek. U większości osób, u których wystąpił jęczmień, zmiana ta samoistnie ustępuje w ciągu tygodnia.
Kiedy udać się do lekarza?
Jęczmień najczęściej można leczyć samodzielnie. Jeśli jednak po 3-4 dniach nie zauważamy poprawy lub zmiana się powiększa, konieczna jest wizyta u lekarza. Podobnie w przypadku wystąpienia zaburzeń widzenia, rozległego obrzęku wokół oka lub gorączki. Jęczmień o dużych rozmiarach, zajmujący znaczną część powieki powinien być leczony pod kontrolą lekarza. W przypadku jego samoistnego pęknięcia i wydostania się zawartości na powierzchnię oka, może dojść do przedostania się bakterii do krążenia ogólnego i rozwoju groźnych powikłań. Do okulisty warto zgłosić się również wtedy, gdy objawy jęczmienia są bardzo uciążliwe i w istotny sposób zaburzają komfort widzenia. Wizyta u specjalisty jest konieczna, jeśli jęczmień pojawia się często w tym samym miejscu.
Leczenie jęczmienia
Jak zostało już wcześniej wspomniane, jęczmień zazwyczaj znika sam, bez jakiegokolwiek leczenia. Można jednak ten proces przyspieszyć poprzez rozgrzanie okolicy w której pojawił się jęczmień. Wzrost temperatury sprzyja otwarciu zablokowanych gruczołów. Ciepłe okłady można przykładać na powiekę na 15 minut. Warto powtarzać ten zabieg przynajmniej 4 razy w ciągu dnia. Podobny efekt daje masowanie skóry w obrębie infekcji. Pamiętajmy jednak o tym, aby masaż wykonywać w kierunku ujścia gruczołu. Jeśli więc jęczmień pojawił się na dolnej powiece, masujmy ją od dołu do góry, a nie odwrotnie.
Jeśli takie działanie jest niewystarczające, lekarz może zalecić krople lub maść do oka z antybiotykiem. Ograniczy on rozwój bakterii i zapobiegnie rozprzestrzenianiu się zakażenia. Infekcja powieki może wymagać chirurgicznego nacięcia powierzchni, jeśli jęczmień ma duże rozmiary lub nie ustępuje mimo stosowania innych metod leczenia. Noszenie soczewek kontaktowych jest przeciwwskazane do momentu całkowitego wygojenia się skóry.
Jęczmień na oku - domowe sposoby
Dość popularnym wśród poprzednich pokoleń sposobem na pozbycie się jęczmienia było pocieranie złotą obrączką. Rzeczywiście mogło to pomóc w szybszym ustąpieniu zmiany na powiece. Przyczyną poprawy nie był jednak rodzaj materiału, z którego wykonano biżuterię, ale sam masaż i rozgrzanie skóry. Decydując się na korzystanie z obrączki, należy mieć na względzie dokładne jej umycie. Na obrączce mogą rozwijać się różnorodne mikroorganizmy. Ich kontakt z zainfekowaną powieką może prowadzić do rozwoju powikłań.
Zdecydowanie nie należy podejmować prób wyciskania jęczmienia. Jeśli zauważamy, że jęczmień otacza miejsce z którego uchodzi rzęsa, możemy spróbować ją wyrwać. Usunięcie jej powinno spowodować opróżnienie guzka zapalnego. Do domowych sposobów na jęczmień należą też ciepłe okłady z zielonej herbaty lub świetlika, które mają wspierać proces gojenia. Można też wykorzystać wyparzoną wcześniej łyżeczkę, którą po zanurzeniu w ciepłej wodzie, można przykładać do jęczmienia.
Delikatne masowanie i rozgrzewanie skóry wokół jęczmienia w kierunku ujścia gruczołu przyspiesza jego odblokowanie i oczyszczenie z zalegającej wydzieliny. Przeciwwskazane jest natomiast wyciskanie jęczmienia lub jego samodzielne nakłuwanie.
Zapobieganie zakażeniom
Jest kilka sposobów na to, aby zapobiegać pojawieniu się jęczmienia lub przynajmniej ograniczyć ryzyko jego wystąpienia. Oto najważniejsze z nich:
- Pamiętać o dokładnym demakijażu oczu przed położeniem się spać.
- Przestrzegać zasad higieny podczas zakładania i zdejmowania soczewek kontaktowych.
- Nie korzystać z kosmetyków do oczu po upływie ich terminu przydatności.
- Zadbać o higienę brzegów powiek - jest to szczególnie istotne dla osób, zmagających się z zapaleniem brzegów powiek. Do ich oczyszczania można wykorzystać oliwkę nałożoną na patyczek kosmetyczny albo specjalistycznych produktów, takich jak jałowe chusteczki Blephaclean lub płyn micelarny Blephasol.
- Utrzymywać dłonie w czystości i starać się nie pocierać oczu.
Nawroty jęczmienia
Niestety, jęczmień ma tendencję do nawracania. U osób z wymienionych wyżej grup ryzyka, może pojawiać się częściej. Warto starać się zapobiegać nawrotom i zmniejszać ich częstość. Jednak nawet mimo przestrzegania zasad higieny i korzystania z innych sposobów profilaktyki, jęczmień może się pojawić. Nawroty częściej występują u osób, które cierpią na zapalenie brzegów powiek. Przewlekły stan zapalny w połączeniu z niedostatecznym dbaniem o utrzymywanie brzegów powiek w czystości, sprzyja rozwojowi nie tylko jęczmienia, ale również innych infekcji.
Jak odróżnić jęczmień od gradówki na oku?
Istotną różnicą miedzy jęczmieniem a gradówką jest bolesność zmiany. O ile jęczmień powoduje ból oka i powieki, o tyle gradówka jest bezbolesna. Pojawia się ona gdy dochodzi do zaczopowania gruczołu Meiboma na dłuższy okres czasu. W powstałym zgrubieniu gromadzi się łój i obumarłe komórki. Zmiana jest twarda w dotyku. Nieleczony jęczmień, który utrzymuje się na powiece kilka tygodni, a także przewlekłe zapalenie brzegów powiek często prowadzi do pojawienia się gradówki.
Gradówka również powoduje obrzęk powieki, jej zaczerwienienie oraz uczucie ciała obcego pod powieką. Jeśli gradówka sama nie ustąpi, lekarz zaleca odpowiednie leczenie w formie preparatów podawanych do oka lub zabiegu chirurgicznego.
Jęczmień na oku u dziecka - jak postępować?
U dzieci obserwuje się występowanie zarówno jęczmienia, jak i gradówki rzadziej niż u osób dorosłych. Jeśli guzek zapalny jest niewielki, początkowo można samodzielnie przyspieszyć jego ustąpienie, poprzez rozgrzewające okłady połączone z masażem. Po kilku (3-4) dniach, jeśli zmiana nie ustąpi, warto udać się do lekarza. Powikłania zdarzają się rzadko. Aby zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia należy zwrócić uwagę dzieci na sposoby zapobiegające rozprzestrzenianiu się zakażenia: częste mycie rąk i wystrzeganie się pocierania oczu. Nastolatków korzystających z soczewek kontaktowych warto wyczulić na korzystanie z nich z zachowaniem zasad higieny.
Utrzymywanie brzegów powiek w czystości to najlepszy sposób chroniący przed rozwojem i nawrotem jęczmienia. Jeśli zmiana już się pojawi, można ją rozgrzewać i masować, aby odblokować zatkane ujście gruczołu. Warto unikać dotykania zmiany, aby nie rozprzestrzeniać infekcji.
Kto dla Was pisze?Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Piśmiennictwo:
- Binnewies-Stulcken K., Opieka farmaceutyczna. Choroby oczu, MedPharm Polska, 2012, s. 8-9.
- Bakunowicz-Łazarczyk A., Urban B, Zapalenia narządu wzroku u dzieci, w: Pediatria II, pod redakcją Kawalec W., Grenda R., Kulus M., PZWL, 2019, s. 1245.
- Willmann D., Guier Ch.P., Patel B.C., Melanson S.W., Stye, in: StatPearls [Internet], Treasure Island (FL), 2022, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459349/
- Kubicka-Trząska A., Karska-Basta I., Kozicka K., Nowak A., Chrząszcz M., Farmakoterapia bakteryjnych schorzeń narządu wzroku, Okulistyka po Dyplomie, 2018, 03.
