Egzema to grupa schorzeń dermatologicznych, które dotykają coraz szerszej grupy pacjentów. Objawia się ona stanem zapalnym na powierzchni skóry. Co wywołuje tego typu zmiany skórne i jak sobie z nimi radzić? Oprócz odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące egzemy nasz Ekspert podpowie jak pielęgnować skórę skłonną do egzemy.
Czym jest egzema
Egzema, inaczej określana jako wyprysk atopowy, to dość ogólne określenie powierzchniowych zmian skórnych o charakterze zapalnym. Co ważne stan zapalny występujący w przebiegu egzemy nie ma charakteru infekcyjnego. Zmiany skórne mogą przybierać różne formy od nadmiernej suchości i podrażnienia aż do miejscowo występujących pęknięć i ran. Zazwyczaj egzema ma charakter przewlekły, jednak schorzenie to nasila się w różnych okresach życia pacjenta. Egzema nie jest chorobą zakaźną, więc nie można się nią zarazić. Jest natomiast schorzeniem dziedzicznym. Jej leczenie sprowadza się do maksymalnego wydłużenia okresów remisji poprzez odpowiednią pielęgnację skóry oraz unikanie kontaktu z substancjami i czynnikami wywołującymi zaostrzenie egzemy.
Choroba znacznie obniżą komfort życia pacjenta. Nie tylko przez dokuczliwe objawy stanu zapalnego występujące na powierzchni skóry, jak świąd, pieczenie, zaczerwienienie i obrzęk skóry, ale również ze względu na mało estetycznie wyglądające zmiany, które często umiejscowione są na twarzy czy dłoniach. Bywa, że pacjenci z ostrą egzemą unikają kontaktów towarzyskich, a nawet wyjścia do pracy.
Postaci egzemy
Egzema dzielona jest na dwa typy w zależności od przyczyny jaka wywołuje zapalenie skóry:
- egzema endogenna - związana jest z upośledzeniem działania układu odpornościowego; jest to choroba dziedziczna;
- egzema egzogenna (wyprysk kontaktowy) - stan zapalny na skórze pojawiają się na skutek kontaktu z drażniącymi substancjami alergizującymi.
Jak najszybsze określenie typu choroby pozwala wprowadzić właściwe leczenie egzemy oraz przewidzieć jej przebieg i czynniki wywołujące jej zaostrzenie. Nie jest to jednak łatwe ponieważ często zdarza się, że pacjenci cierpiący na wyprysk kontaktowy borykają się również z różnego rodzaju dysfunkcjami układu odpornościowego. Co znacznie utrudnia zarówno diagnostykę jak i leczenie egzemy.
Osoby dorosłe najczęściej cierpią na miejscowy wyprysk kontaktowy. Odczyn zapalny na skórze powstaje najczęściej na twarzy i dłoniach. Najbardziej popularny jest właśnie wyprysk kontaktowy na dłoniach. Objawia się on powstawaniem rumienia i pęcherzyków, suchością skóry oraz świądem. Specyficzną postacią egzemy na dłoniach oraz stopach jest natomiast wyprysk potnicowy, który może być mylony ze zmianami grzybiczymi, a towarzyszy mu mocny świąd i czerwone krostki.
Najczęstsze przyczyny egzemy
Do czynników egzogennych jakie mogą wywołać wyprysk kontaktowy zalicza się niemal 4000 substancji chemicznych. Odczyn zapalny nie zawsze wystąpi przy jednorazowym kontakcie z alergenem. Dla przykładu egzema na dłoniach pojawia się najczęściej u osób, które na co dzień mają styczność z substancjami chemicznymi zawartymi w proszkach, detergentach i środkach czyszczących, kosmetykach oraz rozpuszczalnikach. Do silnych alergenów zaliczają się również tworzywa sztuczne oraz metale (nikiel - dodawany do biżuterii, kobalt - składnik m.in. cieni do powiek).
Egzema kontaktowa to forma zapalenia skóry najczęściej występująca u niemowląt. Może przybierać formę wyprysku łojotokowego lub wysypki od pieluszek, ale także wysypki bądź suchych i zaczerwienionych plam powstałych na skutek kontaktu ze związkami chemicznymi obecnymi w proszkach do prania, preparatach do pielęgnacji niemowląt, ale także w żywności. Zmiany skórne powodują świąd co również wpływa na zachowanie malucha, który bywa bardziej płaczliwy i rozdrażniony.
U starszych dzieci kontakt z alergenem, który często bywa składnikiem pożywienia wywołuje suche zmiany atopowe niemal na całej powierzchni skóry. Takie atopowe zapalenie skóry wymaga odpowiedniej pielęgnacji oraz unikania w przyszłości czynnika alergizującego. U dzieci uaktywnia się też najczęściej egzema endogenna. Wiąże się ona z nadmierną suchością oraz świądem skóry, które występują bez wyraźnej przyczyny.
Objawy egzemy
Z czasem zmienia się zarówno wygląd zmian skórnych jak i obszar ich występowania. Początkowo ogranicza się on do miejsca bezpośredniego kontaktu z substancjami alergizującymi występującymi głównie w kremach, farbach do włosów, kolczykach i innej biżuterii. Niestety bez odpowiedniej terapii obszar ten się powiększa. Najczęściej ma to miejsce w przypadku wyprysku "zawodowego". Ciągły kontakt czynnika wywołującego podrażnienie ze skórą powoduje rozszerzanie się i pogłębianie zmian zapalnych. Osoba z takim problemem musi zostać poddana odpowiedniemu leczeniu i najczęściej konieczna jest również zmiana stanowiska lub miejsca pracy.
Po kilku godzinach bądź kilku dniach od zadziałania czynników drażniących na skórę na jej powierzchni można zaobserwować następujące objawy egzemy postępujące po sobie:
- obrzęk skóry i jej zaczerwienienie
- na powierzchni skóry pojawiają się pęcherzyki oraz grudki różnej wielkości,
- skóra jest mocno podrażniona, a kiedy pęcherzyki z płynem pękają tworzą się bolesne strupki i nadżerki,
Z czasem rumień przygasa, ale ogniska zapalne na powierzchni skóry stają się grubsze, a powstała blaszka zaczyna się łuszczyć. Skóra w tych obszarach wygląda staro. Dochodzi wtedy do zjawiska jej lichenizacji.
Zapalenie na powierzchni skóry związane jest z bólem, któremu towarzyszy świąd. Drapanie suchej i piekącej skóry, która łatwo ulega uszkodzeniu, prowadzi do nadkażeń bakteryjnych. Wtedy jeszcze trudniej jest leczyć egzemę.
Skóra objęta stanem zapalnym wygląda mało estetycznie. Jest zaczerwieniona, obrzęknięta, przesuszona, a pod palcami wyczuwalne są liczne grudki. Nic dziwnego, że jest to ogromny problem, kiedy egzema dotyka twarzy lub innych odsłoniętych części ciała. U osób z atopowym zapaleniem skóry charakterystyczne ogniska zapalne umiejscowione są w zgięciach pod kolanami, na łokciach oraz nadgarstkach.
Jak leczyć egzemę?
Aby właściwie leczyć egzemę należy poznać przyczyny jakie wywołują tego typu choroby skóry. Dlatego zawsze w przypadku niepojących i bolesnych zmian skórnych należy udać się do dermatologa. Jest to ważne chociażby ze względu na to, że egzema ma charakter postępujący a leczyć powinno się ją indywidualnie.
Wyprysk kontaktowy może być wywołany przez różne czynniki. Dlatego ważnym narzędziem diagnostycznym są testy płatkowe. Pozwalają one na wyłapanie konkretnego czynnika wywołującego egzemę. Oczywiście ustalenie przyczyny choroby w przypadku egzemy endogennej jest znacznie trudniejsze, tym bardziej że może mieć ona charakter mieszany. Lekarz dermatolog lub alergolog zajmujący się egzemą zawsze przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad na temat innych objawów alergii oraz czy w rodzinie występowały choroby o podobnym przebiegu.
Kiedy znany jest czynnik alergizujący wtedy najłatwiej jest walczyć z egzemą. Leczyć ją można łącząc środki doustne (leki przeciwalergiczne), działające miejscowo (kortykosteroidy bądź leki immunosupresyjne - takrolimus) oraz unikanie kontaktu z alergenem. Bardzo ważne jest również odpowiednie codzienne postępowanie pielęgnacyjne pozwalająca zwiększać odporność skóry na działanie środków drażniących.
Niestety egzema w większości przypadków jest trudna do wyleczenia. Nie ma kuracji zapewniającej trwałe rezultaty. Odpowiednia współpraca lekarza i pacjenta ma jedynie na celu ograniczenie częstotliwości nawrotów choroby.
Egzema - pielęgnacja skóry i odpowiednia dieta
Odpowiednia pielęgnacja skóry skłonnej do egzemy to połowa sukcesu w wydłużaniu okresów remisji choroby. Bez wątpienia o wrażliwą skórę twarzy i całego ciała należy odpowiednio dbać, oto kilka cennych wskazówek:
- nie narażaj naskórka na zbyt niską ani zbyt wysoką temperaturę,
- nie narażaj skóry na nadmierne działanie promieni słonecznych oraz mróz i wiatr,
- zakładaj luźne ubrania z naturalnych materiałów,
- używaj jedynie hipoalergicznych środków piorących,
- unikaj długich kąpieli (do 10 minut), a jeśli lubisz posiedzieć w wannie zadbaj o to by woda była letnia,
- po umyciu osuszaj skórę bardzo delikatnie nie pocierając jej ręcznikiem, a jedynie go przykładając,
- stosuj preparaty nawilżające jeszcze na lekko mokry naskórek,
- nie używaj mydła do mycia, a jedynie odpowiednich preparatów o obojętnym lub lekko kwaśnym pH o działaniu nawilżająco - zmiękczającym.
Egzema związana jest z trwałym uszkodzeniem naturalnej warstwy ochronne skóry jaką stanowi płaszcz lipidowy. Warstwa lipidowa wytworzona jest przez tłuszcze produkowane w gruczołach łojowych oraz cholesterol, trójglicerydy, kwasy tłuszczowe i woski. Dzięki niej skóra chroniona jest przed szkodliwym działaniem czynników środowiskowych, wnikaniem bakterii, wirusów i grzybów oraz przed utratą wody. Dlatego wybierając kosmetyki do codziennego użytku pacjenci powinni wybierać takie, które pozwolą zapewnić skórze taką naturalną barierę i uniknąć tym samym zapalenia wywołanego przez czynniki drażniące. Są to popularne szczególnie do pielęgnacji dzieci i niemowląt emolienty. Oprócz tego warto zwrócić uwagę, aby konkretne preparaty były dermokosmetykami, w których stężenie aktywnie działających substancji jest znacznie wyższe niż w klasycznych kosmetykach oraz aby były one hipoalergiczne. Najlepiej po prostu szukać na opakowaniu napisu "egzema".
Co to są dermokosmetyki i co w nich występuje? Przeczytasz tutaj >>
W tego typu dermokosmetykach występuje wiele składników. Czego należy w nich szukać?
- pantenolu - ma on silne właściwości łagodzące,
- olejów roślinnych (m.in. olej konopny, olej lniany) - odbudowują naturalną warstwę ochronną skóry,
- gliceryny - wiąże wodę w głębokich warstwach skóry i chroni ją przed wysuszaniem,
- witamin (m.in. witamina E) - działają regenerująco.
Dermokosmetyki zapewniające odpowiednią ochronę i nawilżenie skóry możesz znaleźć w zakładce - Egzema.
Jeśli chodzi o zmianę diety należy unikać w niej substancji alergizujących. Należą do nich głównie produkty zawierające białka mleka krowiego. Codzienne menu warto natomiast uzupełniać o składniki bogate w kwasy omega - 3. Chodzi głównie o kwas gamma - linolenowy. Jego bogatym źródłem jest olej z ogórecznika i olej z wiesiołka. Również regularne przyjmowanie probiotyków pozwala zapobiegać nawrotom egzemy.
W obecnym świecie już małe dzieci są narażone na kontakt z substancjami powodującymi alergie i podrażnienia skórne. Wiadomo, że najlepiej byłoby ich unikać, jednak nie zawsze jest to możliwe. Dlatego nie należy bagatelizować wszelkich objawów alergii w tym zmian skórnych i zawsze konsultować je ze specjalistą. Egzema to choroba postępująca i znacznie łatwiej ją leczyć na jej początkowym etapie. Mimo tego, że o egzemie tak dużo mówi się w ostatnim czasie to do specjalistów wciąż zgłaszają się chorzy z zaawansowanym stopniem zmian.
Kto dla Was pisze? Nazywam się Karina Braja. Z zawodu oraz z zamiłowania jestem farmaceutą. Na co dzień realizuję się pracując z osobami starszymi i chorymi w aptece, gdzie pomoc drugiemu człowiekowi jest czymś zupełnie naturalnym. Kocham zwierzęta. Mam psa i kota. Uwielbiam literaturę hiszpańską, nadmorskie klimaty oraz jazdę na rowerze.
Bibliografia:
- Lewandowska I.; Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry; Pielęgniarstwo Polskie 2013, 2 (48), 132–136 [dostęp w Internecie].
- Nowicki R. i wsp. Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego; Lekarz POZ; 2015; 1; 39-50 [dostęp w Internecie].
