Dla rodziców gorączka u dziecka zawsze będzie niepokojącym sygnałem. Zazwyczaj jest ona objawem toczącej się infekcji w organizmie, ale może mieć także inne, mniej poważne przyczyny. U maluchów tego typu incydenty zdarzają się stosunkowo często, dlatego odpowiadamy na najbardziej nurtujące pytania dotyczące gorączki u dzieci.
Jakie są przyczyny gorączki u dzieci i niemowląt?
Prawidłowa temperatura u dziecka powyżej 2. roku życia to 36,6°C – 37°C. W przypadku młodszych pacjentów musimy zdawać sobie sprawę, że układ termoregulacji nie jest jeszcze w pełni wykształcony, dlatego ich temperatura ciała może się wahać. O gorączce mówimy kiedy temperatura ciała malucha przekroczy 38°C. Do najczęstszych przyczyn występowania gorączki u najmłodszych pacjentów zaliczamy infekcje o podłożu bakteryjnym lub wirusowym, takie jak:
- nieżyt nosa,
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie pęcherza moczowego,
- zapalenie dróg oddechowych (gardła, krtani, oskrzeli, czy płuc).
Nasz maluch może zacząć gorączkować także z innego powodu, nie do końca związanego z zakażeniem, np. przegrzanie, ząbkowanie, czy reakcja na szczepienie. Z reguły temperatura ciała dziecka powinna być wtedy niższa, niż w przypadku toczącej się infekcji, ale sprawy i tak nie możemy bagatelizować. Podczas ząbkowania, czy po szczepieniu maluch ma obniżoną odporność, a tym samym jest bardziej podatny na wpływ różnych patogenów ze środowiska zewnętrznego.
Należy zatem pamiętać, że utrzymująca się wysoka gorączka u dziecka, a w szczególności u niemowlaka, wymaga bacznej obserwacji i najlepiej konsultacji lekarskiej.
Co to jest stan podgorączkowy - czy podawać leki?
O stanie podgorączkowym u dziecka mówimy wtedy, gdy temperatura ciała wynosi od 37,1 - 38°C. Proces ten jest naturalną reakcją na toczący się stan zapalny. Organizm dziecka podwyższa temperaturę, co powoduje spadek aktywności drobnoustrojów oraz wzrost produkcji przeciwciał, a w efekcie pozwala zwalczyć infekcję. Gdy stwierdzimy u naszego dziecka stan podgorączkowy powinniśmy uważnie obserwować czy temperatura nie rośnie, dokonując jej regularnych pomiarów. Nie możemy wtedy przegrzewać naszej pociechy, dlatego nie powinna być ona zbyt grubo ubrana. Najważniejsze w tym wypadku jest nawodnienie, zatem podajemy przestudzone napoje, rezygnując z karmienia, kiedy dziecko nie ma apetytu.
Nie zaleca się podawania środków farmakologicznych obniżających temperaturę, kiedy gorączka u niemowlaka nie przekroczyła jeszcze 38°C. Stan podgorączkowy umożliwia organizmowi samodzielną walkę z patogenami, dlatego nie możemy pozbawiać go tej możliwości. Wstrzymajmy się także z ochładzaniem naszej pociechy.
Co na gorączkę u dziecka? Co na gorączkę u niemowlaka?
Jak już zostało wcześniej wspomniane, gorączkę u dziecka zbijamy, kiedy przekroczy ona 38°C. W momencie kiedy temperatura ciała nie przekracza 38,5°C, w pierwszej kolejności staramy się ochłodzić naszą pociechę, a gdy to nie przynosi efektu lub gdy maluch w przeszłości źle znosił podwyższoną temperaturę (występowanie drgawek), możemy sięgnąć po lek obniżający gorączkę. Natomiast podanie środków farmakologicznych powinno być pierwszą czynnością, zawsze kiedy temperatura niemowlaka przekroczy 38,5°C.
Dawki leków przeciwgorączkowych muszą być dobrane przede wszystkim do masy ciała dziecka, wiek to aspekt, którym kierujemy się w drugiej kolejności. Dlatego zawsze należy podawać ilość medykamentu zgodną z zamieszczoną na opakowaniu informacją lub kierując się zaleceniami lekarza, czy farmaceuty. Podanie zbyt niskiej dawki nie da oczekiwanego efektu, a zbyt wysokiej może być szkodliwe dla naszej pociechy. Ważne jest również to, aby podawać porcje leków w określonych odstępach czasowych, umożliwiających zmetabolizowanie się substancji czynnej w organizmie dziecka, co również dokładnie określa etykieta na opakowaniu leku.
Na rynku aptecznym zarejestrowane są 2 składniki aktywne, które pomogą nam zbić gorączkę u najmłodszych pacjentów w bezpieczny sposób. Są to ibuprofen i paracetamol. Zarówno jedna jak i druga substancja jest dostępna w postaci czopków, syropów, zawiesin, czy dla starszych dzieci - saszetek lub tabletek do żucia. Czym różnią się te 2 leki? Paracetamol jest pozbawiony aktywności przeciwzapalnej, ale może być podawany bez konsultacji lekarskiej u dzieci od pierwszych dni życia, jak np. Pedicetamol, który podany do wody czy mleka, odmierzany kroplami, jest świetnym uzupełnieniem każdej domowej apteczki. Natomiast ibuprofen posiada aktywność przeciwzapalną, dlatego jego zażycie niekiedy jest dużo bardziej efektywne, jednak na własną rękę można go podawać maluchom od 3 m.ż., np. Nurofen dla dzieci forte. Pojawiły się również doniesienia, że ibuprofen nie powinien być stosowany do zbicia temperatury w czasie ospy, najprawdopodobniej ze względu na to, że mógłby on zaburzać obraz właściwej choroby zakaźnej, ponieważ częściej niż paracetamol może powodować alergię skórną.
W niektórych przypadkach, kiedy temperatura u niemowlaka szybko narasta, jest trudna do zbicia lub długo się utrzymuje, lekarze zalecają naprzemienne podawanie paracetamolu i ibuprofenu. Na czym polega ten proces? W odstępach czterogodzinnych podajemy naprzemiennie paracetamol, a następnie ibuprofen, w dawkach odpowiednio dobranych do masy ciała naszej pociechy.
Warto również dodać, że jeśli mimo podania leku przeciwgorączkowego temperatura ciała nie obniża się, należy po upływie 2 – 3 godzin ponownie zaaplikować dziecku lek zawierający inną substancję czynną (np. ibuprofen, jeśli pierwszy z podanych preparatów zawierał paracetamol).
Gorączka u dziecka - kiedy do lekarza?
W momencie kiedy nasza pociecha zaczyna gorączkować, często zastanawiamy się kiedy udać się do lekarza. W przypadku starszych dzieci, gdy temperatura przekroczy niewiele ponad 38°C, nie narasta gwałtownie i można ją łatwo zbić, próbujmy poradzić sobie samodzielnie z problemem. W poważniejszych sytuacjach, kiedy gorączka u dziecka przekroczy 39°C lub nie ustępuje mimo podania odpowiednich leków, należy skonsultować się z lekarzem. W przypadku najmłodszych pociech do lekarza najlepiej udać się zawsze, gdy temperatura ciała niemowlaka wynosi ponad 38°C. Do specjalisty koniecznie wybieramy się także wtedy, gdy u naszego dziecka zaobserwujemy niepokojące objawy dodatkowe:
- kłopoty z oddychaniem,
- biegunka lub wymioty (możliwość odwodnienia),
- zaczerwienienie skóry,
- sztywność szyi,
- zaburzenia świadomości,
- senność i osłabienie, bądź nadmierne pobudzenie,
- rozpaczliwy płacz zwłaszcza przy dotykaniu i przytulaniu.
Gorączka u dziecka, która przekroczy 39°C może powodować wystąpienie drgawek gorączkowych. Objawiają się one rytmicznymi skurczami mięśni, zdarza się wtedy też utrata przytomności, czy mimowolne oddanie stolca i moczu. Atak taki, który jest dość dramatycznym przeżyciem dla dziecka i rodziców, trwa zazwyczaj kilka minut i może przypominać napad padaczkowy. Należy w takim wypadku bezzwłocznie wezwać lekarza.
Gorączka u dziecka bez innych objawów oraz oczywistej przyczyny, także jest sygnałem do tego, by niezwłocznie udać się do pediatry. W takim przypadku konieczne jest ustalenie rzeczywistego powodu podwyższonej temperatury, a to wymaga zazwyczaj wykonania specjalistycznych badań.
Jak zbić gorączkę u dziecka?
W chwili, gdy u naszej pociechy zaczyna rosnąć temperatura zadajemy sobie pytanie - jak zbić gorączkę w najlepszy sposób? Kiedy temperatura jeszcze narasta, dobrze jest okryć dziecko kocem, ale gdy ciepłota ciała się ustabilizuje, żeby nie doszło do przegrzania, zakładamy maluchowi cieńsze ubranko. Gorączkujące dziecko zapewne nie będzie miało apetytu, dlatego karmienie na siłę nie ma sensu. Trzeba jednak zadbać, aby maluch przyjmował odpowiednią ilość płynów, podając napoje często, ale w małych ilościach. Kobiety karmiące piersią powinny przystawiać niemowlaka często, ale na krótko. Odpowiednia temperatura panująca w pomieszczeniu to 20 – 22 °C, istotne jest również jego odpowiednie nawilżenie.
Warto znać także domowe sposoby na zbicie gorączki, które mogą stanowić dobrą alternatywę dla opisanych wcześniej środków farmakologicznych. Jednym z nich będzie kąpiel ochładzająca. Musimy jednak pamiętać by woda, w której zanurzamy dziecko, nie była zbyt zimna, gdyż może to wywołać szok termiczny. Optymalna temperatura wody to ok. 2°C niższa niż ta, którą zmierzyliśmy u dziecka. Innym sposobem będzie zastosowanie zimnych okładów. Na czoło i kark dziecka przykładamy chłodny kompres, a łydki możemy owinąć ręcznikiem zmoczonym wodą o temperaturze pokojowej. Okłady takie najlepiej zmieniać co mniej więcej 15 minut.
Jak mierzyć temperaturę u dziecka/ niemowlaka?
Mamy kilka sposobów na to, aby zmierzyć poprawnie temperaturę u naszej pociechy. Można zrobić to w uchu, na czole, pod pachą, ustach bądź odbycie. Sygnałem do tego, aby sprawdzić czy dziecko nie gorączkuje może być:
- płacz bez wyraźnego powodu,
- uczucie zmęczenia,
- apatia,
- bóle głowy, kości, mięśni, brzucha,
- zaczerwienienie skóry,
- spocona, lepka skóra,
- suchość śluzówek.
U niemowlaków najlepszym sposobem jest pomiar w odbycie, ponieważ określa on faktyczną temperaturę panującą wewnątrz organizmu. Jak prawidłowo go wykonać? Dziecko układamy na brzuszku lub boku i wsuwamy, wcześniej nasmarowaną wazeliną, końcówkę termometru na głębokość około 1 centymetra. W momencie, gdy dziecko zacznie się wiercić, wierzgać nóżkami lub zaciśnie pośladki, termometr bezzwłocznie usuwamy, gdyż może dojść do uszkodzenia odbytu. Warto też wcześniej pod pupę malucha podłożyć pieluszkę, ponieważ pomiar taki może prowokować u niego wypróżnienie.
Inną metodą mierzenia temperatury u starszych dzieci jest pomiar w jamie ustnej. Należy jednak pamiętać, aby dziecko nie było bezpośrednio po posiłku czy wypiciu napoju (około 30 minut). Pomiaru dokonujemy przy zamkniętych ustach. Dla niemowlaków, które mogą mieć problem z utrzymaniem termometru w buzi, ciekawą alternatywą może okazać się termometr w smoczku.
Kolejny sposób to pomiar temperatury w uchu. W metodzie tej wykorzystuje się termometry na podczerwień i niewątpliwie jest to szybki i wygodny sposób. Termometr wsuwamy do ucha i już po chwili odczytujemy wynik, który jest w bardzo dokładny, ponieważ błona bębenkowa ma taką samą temperaturę jak ośrodek termoregulacji w mózgu dziecka.
Pomiary dokonywane na czole i pod pachami choć wygodne w wykonaniu, dają jedynie przybliżoną wartość ciepłoty ciała, która nie zawsze jest wystarczająco miarodajna.
Jak wybrać termometr?
Na rynku mamy wiele rodzajów termometrów, jednak jak powszechnie wiadomo, duży wybór nie ułatwia podjęcia decyzji. Czym charakteryzują się zatem najpopularniejsze termometry?
Termometry elektroniczne – najpopularniejsze i najtańsze wydają się najlepszym wyborem również ze względu na dokładność pomiaru, wygodę, szybkość i bezpieczeństwo. Zazwyczaj mają cyfrowy wyświetlacz pokazujący wynik i sygnalizują dźwiękiem koniec pomiaru. Modele z miękką końcówką idealnie nadają się do mierzenia temperatury w ustach, odbycie czy pod pachą, np. Termometr elektroniczny Diagnostic T-01.
Termometry na podczerwień – zaletą ich jest szybkość pomiaru, co może okazać się przydatne przy ruchliwych małych dzieciach. Termometr przykładamy do czoła bądź ucha i już po sekundzie otrzymujemy wynik. Gorączkę możemy zmierzyć nawet wtedy, gdy dziecko śpi. Urządzenia te często posiadają dodatkowe funkcje, np. możliwość zapamiętania pomiarów, sprawdzenia temperatury powietrza, mleka czy wody do kąpieli. Minusem może okazać się jednak ich cena. Godnym uwagi urządzeniem jest Termometr bezdotykowy na podczerwień Diagnostic NC300.
