Fosfolipidy to jedne z najczęściej stosowanych substancji wspomagających pracę wątroby. Sam organizm również potrafi wytwarzać fosfolipidy. Synteza tych związków może być jednak niewystarczająca, jeśli doszło do uszkodzenia komórek wątroby. Wówczas można dostarczać fosfolipidy do organizmu w postaci leków lub suplementów. Jakie jest ich działanie i kiedy warto je stosować?
Sprawdź kategorie produktów: Na dolegliwości BiocantoCzy i kiedy wątroba potrzebuje regeneracji?
Wątroba jest największym gruczołem w ludzkim organizmie i jednocześnie jednym z najważniejszych narządów. Odpowiada za wytwarzanie i uwalnianie żółci, która jest potrzebna do trawienia tłuszczów. Wpływa na prawidłową przemianę materii, biorąc udział w procesach wytwarzania i uwalniania glukozy. Ma swój udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. W wątrobie znajdują się komórki mające zdolność do pochłaniania mniejszych i większych cząsteczek, o potencjalnie szkodliwym wpływie na ludzki organizm. Narząd ten magazynuje żelazo, witaminę A i B12. To zaledwie niewielka część pełnionych przez niego funkcji.
Prawidłowe funkcjonowanie wątroby pozwala na jej pełną regenerację. U osób zdrowych nie ma potrzeby wspierania tych mechanizmów. Co innego, jeśli rozwijają się choroby wątroby lub pacjenci znajdują się w grupach ryzyka ich wystąpienia. W takich sytuacjach można wspomóc pracę wątroby.
Zdrowy człowiek nie musi wspomagać pracy wątroby. Narząd ten, biorący udział m.in. w procesie trawienia, detoksykacji, przemianie materii i wydzielaniu żółci, sam potrafi się regenerować, dopóki czynniki uszkadzające nie przekroczą jego zdolności obronnych.
Co szkodzi wątrobie?
Zdrowa wątroba ma bardzo duże zdolności regeneracyjne. Może ulec pełnej odbudowie nawet po usunięciu 90% jej struktury. Nie jest jednak niezniszczalna. Jeśli czynniki, odpowiadające za uszkodzenie wątroby przekroczą jej zdolności regeneracyjne, uszkodzenia nie będą już w pełni odwracalne. Tkanka wątrobowa zastępowana jest wówczas przez tkankę łączną. W obszarach objętych martwicą zaczyna odkładać się kolagen. Powstają też blizny łącznotkankowe. Wątroba stopniowo przestaje efektywnie pracować. Na etapie włóknienia, może jeszcze dojść do całkowitej regeneracji wątroby. Brak leczenia prowadzi jednak do marskości tego narządu, przy której proces odnowy w większości przypadków jest już niemożliwy.
Problemy z wątrobą częściej dotyczą osób, mających problem z nadużywaniem alkoholu. Nadmierne spożywanie alkoholu to jeden z najważniejszych czynników ryzyka, który zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się choroby wątroby. Do uszkodzenia wątroby może dojść również wskutek infekcji wirusowej (wirusowe zapalenie wątroby) i przewlekłego przyjmowania leków. Na pojawienie się stłuszczenia, zwłóknienia i marskości tego gruczołu bardziej narażeni są też pacjenci otyli i z nadwagą. Spożywanie dużej ilości przetworzonej żywności i szeroko pojęta niezdrowa dieta także stanowi istotny czynnik ryzyka.
Regeneracja wątroby po alkoholu i lekach
Szkodliwa dawka alkoholu to 60-80 g czystego etanolu w przypadku mężczyzn i 20-40 g u kobiet. Największe ryzyko pojawienia się marskości występuje przy spożywaniu dziennie ponad 120 g etanolu. Uszkadzać wątrobę może nawet jednorazowa wysoka dawka tej substancji. Alkoholowe choroby wątroby rozwijają się jednak częściej u osób przewlekle nadużywających alkoholu. Początkowo pojawia się stłuszczenie tego narządu, które z czasem przechodzi w zwłóknienie i marskość. W celu całkowitej regeneracji wątroby po alkoholu należy bezwzględnie zaprzestać jego spożywania.
Regeneracja wątroby może być potrzebna również pacjentom, którzy przewlekle stosują leki, mogące uszkadzać komórki wątroby. Są to m.in. preparaty zawierające paracetamol, diklofenak, leki przeciwdepresyjne, niektóre środki przeciwzakrzepowe, przeciwdrgawkowe, przeciwbakteryjne, leki na nadciśnienie i doustne środki antykoncepcyjne. Polekowe uszkodzenie wątroby również jest odwracalne u zdecydowanej większości pacjentów. Wymaga jednak ostawienia leku, będącego przyczyną uszkodzeń wątroby.
Regeneracja wątroby – objawy świadczące o potrzebie regeneracji
Przewlekłe choroby wątroby w początkowym stadium często przebiegają bezobjawowo. Niektórzy pacjenci skarżą się na:
- pobolewanie w prawej stronie nadbrzusza,
- szybsze męczenie się organizmu,
- zażółcenie skóry i błon śluzowych,
- swędzenie skóry,
- spadek łaknienia,
- nudności i wymioty,
- częste wzdęcia
- gorączkę,
- powiększenie objętości brzucha.
Objawy te zazwyczaj pojawiają się dopiero w bardziej zaawansowanym stadium choroby wątroby. Pacjenci zagrożeni jej wystąpieniem powinni regularnie wykonywać badania, które pomogą wcześniej wykryć niepokojące zmiany. Najczęściej zaleca się oznaczenie we krwi aktywności aminotransferazy alaninowej, asparaginianowej, fosfatazy zasadowej, a także określenie stężenia albumin, bilirubiny i wskaźnika czasu protrombinowego INR.
Jak długo trwa regeneracja wątroby? Jest to kwestia bardzo indywidualna, zależna m.in. od wieku pacjenta i skali uszkodzeń komórek wątrobowych. Jeśli jest ona niewielka, wątroba może się zregenerować w ciągu kilku lub kilkunastu dni. Przy poważniejszym uszkodzeniu, proces ten trwa dłużej.
Jakie są skutki uszkodzenia wątroby?
Wątroba regeneruje się szybko i sprawnie, jeśli tylko czynnik który ją uszkadza nie ma zbyt dużego nasilenia. W przeciwnym wypadku, dochodzi do uszkadzania hepatocytów (komórek wątroby) i zaburzenia funkcji tego narządu. Szkodliwe, toksyczne substancje przestają być prawidłowo usuwane, przez co rośnie ich stężenie w organizmie człowieka. Zwiększa się poziom amoniaku, który może uszkadzać układ nerwowy. Może rozwinąć się też nadciśnienie wrotne, które grozi krwotokiem z żołądka lub przełyku. Pojawiają się zaburzenia mikrobioty jelitowej (dawniej określanej jako mikroflora jelita) i trudności z trawieniem pokarmów.
Jakie są sposoby na regenerację wątroby?
W celu regeneracji wątroby konieczne jest usunięcie czynnika, który ją uszkadza. Może być nim alkohol lub leki. W przypadku zdiagnozowania zapalenia wątroby typu C należy wdrożyć odpowiednie leczenie. Niezwykle ważne jest zadbanie o prawidłową masę ciała. Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka pojawienia się niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Już po utracie kilku kilogramów można zauważyć poprawę aktywności enzymów wątrobowych. Aktywność fizyczna w połączeniu ze zdrową dietą pomaga zregenerować wątrobę. Istotną rolę w procesie regeneracji pełnią też leki hepatoprotekcyjne, czyli działające ochronnie w stosunku do komórek wątroby. W ich składzie znajdziemy m.in. fosfolipidy, ziele karczocha, ostropest plamisty i korzeń rzodkwi czarnej. O dodatkowych sposobach wspomagających wątrobę można przeczytać w artykule: Co na wątrobę i drogi żółciowe? Jak wybrać lek na wątrobę?
Dieta na regenerację wątroby
Zdrowa, zbilansowana dieta regeneruje wątrobę i zmniejsza ryzyko pojawienia się wielu schorzeń, które często współwystępują z chorobami wątroby. Jest to m.in. cukrzyca, a także choroby ze strony układu sercowo-naczyniowego. Pacjentom zaleca się zwiększyć spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Spore ich ilości zawierają owoce morza, makrele, łososie i tuńczyki. W miarę możliwości dieta powinna być niskokaloryczna. Istotne miejsce w diecie powinny mieć warzywa, owoce, produkty zbożowe, a w mniejszym stopniu również chude mięso. Dieta wątrobowa została szerzej opisana w artykule: Dieta wątrobowa - jak komponować posiłki? Jakich produktów unikać?
Działanie fosfolipidów na wątrobę
Fosfolipidy mają zdolność wbudowywania się w błonę komórek wątrobowych, dzięki czemu przyspieszają jej regenerację. Uważa się, że związki te chronią przed uszkodzeniami tego narządu wywołanymi metalami ciężkimi, lekami czy alkoholem. Fosfolipidy mają również hamować proces włóknienia wątroby. Stosowanie preparatów z fosfolipidami zaleca się raczej pacjentom z mało nasilonymi zaburzeniami pracy wątroby i przy niewielkich jej uszkodzeniach. W bardziej zaawansowanych przypadkach, konieczne jest wdrożenie leczenia przeciwzapalnego, chroniącego przed rozwojem zmian martwiczych w wątrobie.
Fosfolipidy składają się z dwóch cząsteczek kwasów tłuszczowych, cząsteczki alkoholu i cząsteczki kwasu fosforanowego. Nasiona soi są bogate w fosfolipidy i to właśnie one stanowią główne źródło tych związków w lekach i suplementach diety. Rzadziej fosfolipidy pochodzą z ikry łososia. Substancje te znaleźć można w wielu preparatach, m.in. w kapsułkach Biocanto Fosfolipide Max i Biocanto Fosfolipide DuoMax. Zawierają one odpowiednio 300 mg i 600 mg fosfolipidów. Mogą być stosowane przez osoby mające więcej niż 16 lat.
Komórki wątroby w dużej mierze składają się z fosfolipidów. Jeśli organizm jest zdrowy, sam potrafi wytwarzać te cząsteczki. Jeśli jednak zadziała czynnik uszkadzający wątrobę, naturalna synteza fosfolipidów ulega zaburzeniu. Można wówczas przyjmować je w formie leków lub suplementów.
Fosfolipidy – właściwości, działanie, zastosowanie
Stosowanie fosfolipidów zwiększa możliwości regeneracyjne komórek wątroby. Omawiane związki chemiczne stabilizują błonę komórkową hepatocytów, poprawiają jej elastyczność i przepuszczalność. Przyspieszają eliminację tłuszczów nagromadzonych w komórkach narządu. Fosfolipidy mogą wpływać korzystnie na profil lipidów we krwi. Wykazują też właściwości antyoksydacyjne.
Wskazania do stosowania fosfolipidów to:
- uszkodzenia wątroby wywołane przez alkohol lub będące skutkiem przyjmowania niektórych leków,
- przewlekłe zapalenie wątroby,
- choroby wirusowe wątroby - przyjmowanie fosfolipidów w tym przypadku może stanowić uzupełnienie leczenia podstawowego,
- uzupełnienie terapii przy chorobach dróg żółciowych.
Fosfolipidy zaleca się przyjmować podczas lub po posiłku. Maksymalna dawka dobowa tych związków to 1800 mg, choć producent suplementów Biocanto Fosfolipide Max i Biocanto Fosfolipide DuoMax rekomenduje przyjmowanie 300-600 mg fosfolipidów w ciągu doby.
Fosfolipidy, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, można dostarczać również z pożywieniem. Żółtka jaj, wątróbka, kiełki pszenicy, orzechy włoskie i owoce morze to jedne z produktów o wyższej zawartości fosfolipidów. Uważa się jednak, że fosfolipidy zawarte w pożywieniu mają niedostateczną ilość fosfatydylocholiny. U pacjentów którym zalecono przyjmowanie fosfolipidów, efektywniejsze prawdopodobnie będzie więc stosowanie preparatu aptecznego z tymi związkami.
Inne suplementy i preparaty na regenerację wątroby
W celu regeneracji wątroby można sięgnąć też po inne substancje czynne. Może być to sylimaryna, pozyskiwana z owoców ostropestu plamistego. Działa rozkurczowo w stosunku do dróg żółciowych, zwiększa wydzielanie żółci i posiada właściwości przeciwzapalne. Chroni komórki przed uszkodzeniem. Podobne działanie wykazuje ziele karczocha. Ono również wspomaga produkcję i transport żółci, a także działa odtruwająco. Związki chemiczne zawarte w karczochu działają też przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, a do tego mogą wspomagać przepływ krwi w naczyniach krwionośnych.
Aby wspomóc metabolizm, trawienie tłuszczów, pomóc w usuwaniu toksycznych substancji i zregenerować wątrobę, stosuje się również preparaty z kwasem dehydrocholowym, korzeniem rzodkwi czarnej, boldyną, L-asparaginianem L-ornityny lub wyciągiem z kłącza ostryżu długiego. Nie wszystkie z tych substancji i surowców roślinnych posiadają jednak udowodnione działanie lecznicze przy chorobach wątroby. Odczuwając niepokojące dolegliwości, które mogą wskazywać na uszkodzenie tego gruczołu warto skontaktować się z lekarzem, który zleci odpowiednią diagnostykę. Pacjenci przyjmujący przewlekle preparaty negatywnie oddziałujące na komórki wątrobowe powinni regularnie wykonywać badania enzymów wątrobowych, aby móc wykryć chorobę jeszcze przed pojawieniem się jej objawów. Więcej informacji na temat ziół wspomagających wątrobę można znaleźć w artykule: Zioła na trawienie i wątrobę - przegląd preparatów.
Wątroba to największy narząd w naszym ciele, który pełni wiele funkcji warunkujących prawidłową pracę całego organizmu. Warto o niego dbać poprzez zdrowy sposób odżywiania się, regularną aktywność fizyczną i stronienie od spożywania zbyt dużej ilości alkoholu. W razie potrzeby można sięgnąć po preparaty regenerujące wątroby z fosfolipidami lub innymi substancjami działającymi ochronnie na komórki wątrobowe.
Kto dla Was pisze?Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Piśmiennictwo:
- Lucey M.R., Mathurin P., Morgan T., Alkoholowe zapalenie wątroby, Medycyna po dyplomie, 2010, 19, 2, 97-109.
- Hartleb M., Simon K., Lipiński M., Drobnik J., Woroń J., Rydzewska G., Mastalerz-Migas A., Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ, 2017, 4, 225-245.
- Gundermann K., Gundermann S., Drozdzik M., Prasad V.C.M., Essential phospgolipids in fatty liver: a scientific update, Clin Exp Gastroenterol, 2016, 5, 9, 105-17, doi: 10.2147/CEG.S96362.
- Michalopoulos G.K., Liver Regeneration, J Cell Physiol, 2007, 213 (2), 286-300, doi: 10.1002/jcp.21172.
