Żurawina była niegdyś stosowana na wrzody żołądka, infekcje dróg moczowych, a nawet choroby wątroby. Co obecnie wiemy o jej działaniu? Co jest lepsze - suszona żurawina, żurawina w kapsułkach czy żurawina w formie soku?
1. Żurawina - skąd pochodzi?
2. Żurawina - właściwości lecznicze
3. Żurawina a infekcje dróg moczowych
4. Owoce żurawiny - kiedy ich nie stosować?
5. Żurawina - jak jeść? Jaki suplement wybrać?
6. Żurawina - inne zastosowania
Żurawina - skąd pochodzi?
Żurawina zawdzięcza swoją nazwę żurawiom kanadyjskim. Kwiaty żurawiny przypominają bowiem swoim wyglądem głowy i dzioby tych ptaków. Owoce żurawiny są bardzo wymagające. Do przetrwania i prawidłowego rozwoju potrzebują kilku czynników, takich jak odpowiednia podaż wody, właściwe warunki glebowe i klimat. Żurawina pochodzi z Ameryki Północnej. To właśnie te rejony dominują w światowej produkcji i obfitują w owoce żurawiny. Zaledwie 5% uprawianych owoców sprzedawanych jest jako żurawina świeża. Przeważająca większość jest przetwarzana. Wyciąg z żurawiny, żurawina w formie soku i sosu, suszone, słodzone owoce żurawiny, to tylko część produktów końcowych. Główne gatunki żurawiny to żurawina wielkoowocowa Vaccinium macrocarpon i żurawina błotna Vaccinium oxycoccus. Najbardziej rozpowszechniona jest ta pierwsza - żurawina wielkoowocowa. Żurawina błotna ma mniejsze owoce i jest znacznie mniej popularna.
Żurawina - właściwości lecznicze
Żurawina - właściwości jej owoców wynikają z obecności wielu cennych substancji. Żurawina zawiera liczne witaminy, składniki mineralne i związki aktywne. Zarówno świeże owoce żurawiny jak i suszona żurawina to bogate źródło flawonoli, w szczególności kwercetyny i myricetyny. Substancje te działają silnie antyoksydacyjnie. Mają zdolność wychwytywania wolnych rodników i unieczynnienia ich. Działają ochronnie w stosunku do witaminy C i witaminy E, zapobiegając ich utlenieniu. Wpływają też na przeciwzapalne właściwości żurawiny. Ponadto uważa się, że żurawina, ze względu na zawartość kwercetyny, chroni diabetyków przed rozwojem choroby oczu - zaćmy i działa przeciwalergicznie. Świeża i suszona żurawina zawiera również znaczące ilości katechin, proantocyjanidyn i innych związków. Antyoksydacyjne właściwości żurawiny sugerują, że owoce żurawiny te mogą być przydatne w profilaktyce wielu chorób przewlekłych, w tym m.in. choroby nowotworowej, cukrzycy i schorzeń dotyczących naczyń krwionośnych.
Obecnie, głównym zastosowaniem świeżej i suszonej żurawiny są infekcje układu moczowego. Przez bardzo długi okres czasu działanie ochronne, jakie żurawina wykazuje w stosunku do dróg moczowych, wiązano z zakwaszaniem moczu. Jego niższe pH miało tworzyć niekorzystne warunki do rozwoju chorobotwórczych bakterii. Nie zostało to jednak potwierdzone. Ani świeża żurawina, ani suszona żurawina nie wykazuje lub wykazuje jedynie nieznaczny wpływ na zakwaszenie moczu. Jest on niewystarczający do osiągnięcia efektu hamującego namnażanie się bakterii i rozwoju choroby. Podobnie wygląda to w przypadku witaminy C. Podanie nawet dużej ilości tej substancji nie wpływa znacząco na zakwaszenie moczu. Aktualnie uważa się, że lecznicze właściwości żurawiny wynikają z hamowania przylegania komórek bakterii do powierzchni komórek dróg moczowych.
Żurawina a infekcje dróg moczowych
Infekcje dróg moczowych, a w szczególności zapalenie pęcherza moczowego dotyka ok. 25% kobiet. Ryzyko zachorowania rośnie u osób w podeszłym wieku, cewnikowanych, stosujących leki immunosupresyjne i diabetyków. Infekcje układu moczowego zdarzają się znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Więcej informacji na temat zakażenia pęcherza moczowego można znaleźć w kompleksowym artykule: Zapalenie pęcherza moczowego - przyczyny, objawy, leczenie. Żurawina wpływa korzystnie na stan dróg moczowych i zmniejsza ryzyko infekcji układu moczowego. Istnieją liczne badania, potwierdzające skuteczność profilaktycznego stosowania preparatów z żurawiną. Jak dotąd, nie potwierdzono jednak, aby świeża, przetworzona lub suszona żurawina była tak samo efektywna w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego. Należy wówczas sięgnąć po leki przeciwbakteryjne o udowodnionym działaniu w stosunku do drobnoustrojów, odpowiedzialnych za infekcje dróg moczowych. Może być to preparat z furaginą np. uroFuragina lub mniej popularny Urosal. Furagina to zdecydowanie najpowszechniej stosowany lek przy zakażeniu pęcherza moczowego, który powoduje szybkie ustąpienie dolegliwości. Informacje dotyczące zalecanego postępowania przy podejrzeniu chorób układu moczowego znajdują się w artykule: Drogi moczowe.
Żurawina w ciąży może być bezpiecznie stosowana, o ile nie występują żadne przeciwwskazania. W jednym z przeprowadzonych badań wykazano, że 27% sok z żurawiny zmniejsza ryzyko infekcji dróg moczowych o 41%. Należy jednak zaznaczyć, że żurawina powinna być przyjmowana przez kobiety w ciąży dopiero po konsultacji z lekarzem. Stosowanie jakichkolwiek preparatów przez kobiety ciężarne musi być zawsze poprzedzone kontaktem ze specjalistą. Żurawina w postaci tabletek, żurawina w kapsułkach lub suszona żurawina, może być stosowana właśnie w celu zapobiegania chorobom pęcherza moczowego. Dotyczy to szczególnie osób cierpiących na nawracające infekcje. Uważa się, że żurawina zmniejsza ryzyko rozwoju infekcji mniej więcej o 1/3. Potrzeba dalszych badań, aby móc jednoznacznie określić, w jakich dawkach żurawina może pomóc zapobiegać zakażeniom układu moczowego. Przy wyborze preparatu warto zwrócić uwagę na to, aby żurawina w tabletkach lub innej formie zawierała wyciąg standaryzowany na obecność związków aktywnych. Przykładem takiego produktu jest Urinal Intensiv. W jego składzie znajduje się żurawina wielkoowocowa, której wyciąg jest standaryzowany na 40% obecność proantocyjanidyn. W jednym z badań wykazano, że sok z żurawiny spożywany codziennie w ilości 300 ml zmniejsza częstotliwość nawrotów infekcji dróg moczowych o 42 %. Kolejną kwestią, stojącą ciągle pod znakiem zapytania jest to, jak długie stosowanie suszonej żurawiny lub żurawiny w innej postaci jest konieczne do uzyskania oczekiwanych efektów u konkretnych grup pacjentów. Ogólnie przyjmuje się, że żurawina powinna być suplementowana przez okres 6-12 miesięcy.
Owoce żurawiny - kiedy ich nie stosować?
Żurawina - przeciwwskazania do jej stosowania to przede wszystkim stosowanie niektórych leków przeciwzakrzepowych i kamica nerkowa. Na ogół, żurawina w każdej postaci - suszona żurawina, żurawina w formie soku lub żurawina w kapsułkach jest dosyć dobrze tolerowana. Dopiero bardzo duże ilości tego owocu mogą wywołać dolegliwości ze strony żołądka lub biegunkę. Chorzy na wrzody żołądka powinni więc szczególnie uważać na to, aby nie przyjmować większych niż zalecane ilości tego owocu. Żurawina nie powinna być też stosowana w celu leczenia czynnej infekcji układu moczowego. Nie dowiedziono jej skuteczności w tym wskazaniu. Przyjmowanie suszonej żurawiny lub żurawiny w tabletkach w takim wypadku może opóźnić wdrożenie potrzebnego leczenia i doprowadzić do rozwoju powikłań. Żurawina nie może zastępować leczenia farmakologicznego, jednak może je wspomagać. Stosowanie świeżej lub suszonej żurawiny jest przeciwwskazane u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe z warfaryną. W takim połączeniu może bowiem pojawić się większa skłonność do krwawień. Badania dotyczące tej interakcji są jednak dość sprzeczne. Należy również uważać, podając sok z żurawiny małym dzieciom. Istnieje u nich większe ryzyko pojawienia się nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Żurawina - jak jeść? Jaki suplement wybrać?
Żurawina w kapsułkach, sok z żurawiny, herbata żurawinowa czy suszona żurawina? Właściwości tych produktów zależą w dużej mierze od zawartości substancji aktywnych. Trudno stwierdzić, która postać żurawiny jest lepsza i czy suszona żurawina przyniesie lepszy efekt niż np. sok z żurawiny czy wyciąg z żurawiny. Po pierwsze, przy znacznej większości produktów, nie mamy informacji jaką ilość substancji czynnych zawierają. Po drugie, ciągle nie wiemy jaka dokładnie dawka jest potrzebna, aby stosowana żurawina skutecznie zapobiegała infekcjom dróg moczowych. Możemy więc sięgnąć po produkty żywnościowe, takie jak suszona żurawina lub sok z żurawiny. Zwracajmy jednak uwagę na jakość tych przetworów. Suszona żurawina może być wartościową przekąską, o ile nie jest dodatkowo dosładzana i nie zawiera szkodliwych konserwantów. Przykładem jest 100% sok z żurawiny. Suszona żurawina może stanowić również element codziennej diety. Owoce żurawiny w takiej formie mogą zastępować jedną z zalecanych porcji owoców i warzyw, które należy codziennie spożywać. Żurawina zajmująca mniej więcej 1/4 kubka odpowiada 1 porcji owoców. Suszona żurawina może być dodana do śniadania lub deseru. Żurawina w formie herbatek ekspresowych także ma swoich zwolenników. Tutaj jednak warto zwrócić uwagę na procentową zawartość jaką stanowią owoce żurawiny. Przykładowo, herbata Żurawinowa fix zawiera owoce żurawiny w 25%.
Żurawina w formie dobrej jakości suplementów stanowi cenną alternatywę dla naturalnych produktów. W wyborze odpowiedniego preparatu należy przede wszystkim zwrócić uwagę na wspomniany już standaryzowany wyciąg z żurawiny. To właśnie wysoka zawartość substancji aktywnych odpowiada za prozdrowotne właściwości żurawiny. Przykładowe preparaty, w których żurawina wielkoowocowa została poddana standaryzacji to wspomniany już wcześniej Urinal Intensiv i Żuravit. Dostępne są też suplementy, w których właściwości żurawiny wzmocnione są dodatkiem wyciągów ziołowych. Wyciąg z pokrzywy, skrzypu lub ekstrakt z pietruszki działają moczopędnie. Dzięki temu działają oczyszczająco w stosunku do dróg moczowych. Jednym z takich preparatów o kompleksowym wpływie na stan układu moczowego są kapsułki Apo-Uro.
Żurawina - inne zastosowania
Żurawina zawiera związki o silnym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Stąd też ciągle bada się wpływ, jaki może wywierać żurawina na leczenie różnych chorób. Najbardziej popularnym wskazaniem do stosowania suszonej żurawiny lub innej postaci z żurawiną są choroby dróg moczowych. Owoce żurawiny mogą jednak przynieść korzystne efekty również w leczeniu chorób układu krążenia czy innych schorzeń. Uważa się nawet, że żurawina może mieć znaczenie w profilaktyce chorób przyzębia i zębów. Właściwości żurawiny powodujące hamowanie przylegania bakterii do powierzchni zębów mogą zapobiegać powstawaniu kamienia nazębnego i choroby dziąseł. Suszona żurawina była również stosowana u pacjentów cierpiących na wrzody żołądka. Dostępne dane na ten temat są jednak mało spójne, ponieważ owoce żurawiny w dużych dawkach powinny być ostrożnie podawane chorym na wrzody żołądka. Silnie antyoksydacyjne właściwości żurawiny sugerują, że może być ona wykorzystywana również przy zaburzeniach pracy naczyń krwionośnych. Jak dotąd, nie dysponujemy jednak na tyle wiarygodnymi badaniami, aby rekomendować owoce żurawiny w innych wskazaniach poza profilaktyką infekcji pęcherza moczowego. Żurawina ma jednak bardzo duży potencjał prozdrowotny i być może wkrótce usłyszymy o jej skuteczności przy innych schorzeniach. Dołączenie świeżej lub suszonej żurawiny może korzystnie wpłynąć na zdrowie. Jeśli ktoś nie jest zwolennikiem charakterystycznego smaku suszonej żurawiny, może sięgnąć po dobrej jakości suplementy diety z wysoką zawartością związków czynnych.
Bibliografia:
- Gryszczyńska A. Żurawina amerykańska (Vaccinium macrocarpon) – Lek na problemy urologiczne. Przegląd Urologiczny, 2010, 63(11/5), 31-37
- Stobnicka A., Gniewosz M., Możliwości wykorzystania właściwości żurawiny (Oxycoccus) we współczesnej medycynie, Postępy Fitoterapii 3/2010, s.170-175
Kto dla Was pisze?
Ekspert allecco.pl o sobie: Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Artykuł nie stanowi porady medycznej, ani opinii farmaceuty lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pytającego. Uzyskane informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.
Masz pytania? Napisz po bezpłatną poradę: farmaceuta@allecco.pl
