Uderzenia gorąca to jeden z typowych objawów, utożsamianych z menopauzą. Nie jest to jednak jedyna przyczyna tego problemu. Czego sygnałem może być nagłe uczucie gorąca i wypieki na twarzy? Jak radzić sobie z uderzeniami ciepła?
Czym są uderzenia gorąca?
Uderzenia gorąca, inaczej określane są jako wybuchy gorąca lub uderzenia ciepła. Często są opisywane jako nieprzyjemne i silne odczucie ciepła, które szybko rozprzestrzenia się po twarzy, szyi i klatce piersiowej. U niektórych osób pojawiają się też wypieki na twarzy i zlewne poty. Może wystąpić kołatanie serca lub dreszcze. Jeśli objawy te ujawniają się w nocy, podczas snu, określane są jako nocne poty. Uderzenia gorąca trwają kilka minut - zwykle 1-5. Najczęściej pojawiają się u kobiet, choć mogą wystąpić również u mężczyzn. Spośród kobiet, nawet 80% doświadcza w swoim życiu napadów ciepła. Choć w większości przypadków są one wynikiem spadku poziomu estrogenów, występującego w okresie menopauzy, u podłoża tego problemu mogą leżeć też inne przyczyny. Nagłe uczucie ciepła samo w sobie nie jest szkodliwe. Może jednak powodować duży dyskomfort u osoby, u której się pojawia. Poza tym, u części osób, napady gorąca występują rzadko, kilka razy w roku i nie są zbyt dokuczliwe. U innych natomiast, mogą mieć duże natężenie i zdarzać się nawet kilka razy dziennie, znacząco zaburzając codzienne funkcjonowanie.
Najczęstsze przyczyny uderzeń gorąca
Uderzenia gorąca, najprawdopodobniej, są wynikiem nieprawidłowej reakcji organizmu. Układ termoregulacji błędnie odczytuje sygnały zbyt wysokiej ciepłoty ciała. Chcąc obniżyć temperaturę inicjuje on łańcuch reakcji, które prowadzą do nagłego rozszerzenia naczyń krwionośnych i wydzielania potu.
Przyczyny uderzenia gorąca mogą być różne:
- menopauza - napady ciepła mogą wystąpić już na 2-3 lata przed menopauzą. Utrzymują się średnio 2 lata;
- spadek poziomu testosteronu u mężczyzn - może być on wynikiem przyjmowania leków, obniżających poziom męskich hormonów płciowych we krwi;
- choroby tarczycy;
- zaburzenia neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona i stwardnienie rozsiane;
- niektóre typy nowotworów;
- gruźlica;
- migrena, klasterowe bóle głowy;
- przyjmowane leki np. nitrogliceryna nifedypina lub wamkomycyna.
Napady gorąca mogą pojawiać się również u osób z nerwicą lub żyjących w dużym stresie. Częściej występują u osób otyłych i z nadwagą. Uderzenia ciepła mogą być wywołane również przez alkohol, produkty bogate w kofeinę i ostre przyprawy. Czasem zdarzają się podczas gorączki. U kobiet, które często doświadczają napadów gorąca, stwierdza się wyższe ryzyko rozwoju chorób serca w przyszłości. Jest też większe prawdopodobieństwo, że pojawi się u nich nadciśnienie.
Menopauza – uderzenia gorąca
Klimakterium i związane z nim zmiany hormonalne są najczęstszą przyczyną uderzeń gorąca i nocnych potów. W okresie menopauzy dochodzi do ustania produkcji hormonów przez jajniki. Obniżony poziom estrogenów we krwi prowadzi do pojawienia się takich objawów przekwitania jak: zaburzenia snu, suchość skóry i błon śluzowych, wahania nastroju i rozdrażnienie. Większość kobiet w okresie okołomenopauzalnym doświadcza też uderzeń gorąca. U każdej kobiety wymienione symptomy mogą mieć różne nasilenie i występować z różną częstotliwością. Najczęściej klimakterium jest naturalnym procesem, przypadającym na 50-51. rok życia. U części kobiet może jednak dojść do tzw. przedwczesnej menopauzy już znacznie wcześniej. Choroby neurologiczne, przebyte zabiegi ginekologiczne - np. usunięcie macicy lub jajników, radioterapia lub chemioterapia zaburzają prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Gospodarka hormonalna zostaje zakłócona i w efekcie przekwitanie pojawia się wcześniej niż powinno. Klimakterium stwierdza się wtedy, gdy od ostatniej miesiączki upłynęło przynajmniej 12 miesięcy.
Uderzenia gorąca i poty to częste i charakterystyczne objawy menopauzy. Mogą wystąpić już na kilka lat przed ostatnią miesiączką i utrzymywać się w okresie pomenopauzalnym. Jeśli są one bardzo uciążliwe, utrudniają codzienną aktywność i zaburzają odpoczynek w nocy, warto skontaktować się z lekarzem. Hormonalna terapia zastępcza daje aktualnie najlepsze efekty w łagodzeniu nasilonych objawów występujących w okresie menopauzy, w tym również uderzeń gorąca. Jeśli dolegliwości te są mniej nasilone, można sięgnąć po preparaty bez recepty zawierające pluskwicę, soję lub czerwoną koniczynę. Przyjmowanie leków hormonalnych nie u wszystkich kobiet jest możliwe. Mimo stosowanych obecnie niskich dawek hormonów, w celu zmniejszenia ryzyka pojawienia się działań niepożądanych, preparaty te są przeciwwskazane m.in. w przypadku choroby zakrzepowo-zatorowej, niewydolności wątroby i raka endometrium. Zaleca się, aby terapię z użyciem leków hormonalnych rozpocząć jak najwcześniej po wystąpieniu pierwszych objawów menopauzy.
Więcej informacji na temat klimakterium, możliwości zajścia w ciążę w tym okresie, a także domowych testów na menopauzę można znaleźć w artykule: Menopauza - objawy, postępowanie, leczenie.
Uderzenia gorąca, mające inne podłoże
Uderzenia gorąca mogą być wynikiem zaburzeń pracy tarczycy. Najczęściej pojawiają się w przypadku nadczynności tego narządu. Uderzenia gorąca nie są wówczas jedynym objawem choroby. Może wystąpić również nadmierna potliwość całego ciała, wypadanie włosów, chudnięcie, mimo wzrostu apetytu, drżenie rąk i nadmierna nerwowość. W przypadku takich objawów warto skontaktować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania m.in. badanie krwi. Kiedy uderzenia gorąca i poty są wynikiem silnego stresu i rozdrażnienia, jednocześnie może wystąpić kołatanie serca i duszności. Bóle brzucha, głowy, duży dyskomfort, a często również silny lęk mogą pojawić się wówczas nawet u młodych osób.
Uderzenie gorąca może być również wynikiem stosowania różnych medykamentów. Wśród nich znajduje się m.in. sildenafil, zawarty w popularnych lekach na potencję i nitrogliceryna. Hormony, wykorzystywane np. w leczeniu raka prostaty również mogą być przyczyną uderzenia gorąca. Jeśli pacjent zauważył pojawianie się napadów ciepła po rozpoczęciu terapii nowym lekiem, powinien skontaktować się z lekarzem. W pewnych sytuacjach, możliwa jest zmiana preparatu na taki, który niesie ze sobą niższe ryzyko występowania uderzeń gorąca. Nie zawsze jednak jest to możliwe. Korzyści ze stosowania leku mogą przewyższać ryzyko i niedogodności związane z jego przyjmowaniem. Uderzenia gorąca mają jednak dużą szansę na ustąpienie po zakończeniu leczenia.
Jak radzić sobie z napadami ciepła?
Nagłe uderzenia gorąca mogą być bardzo nieprzyjemne i męczące. Aby je złagodzić:
- zadbaj o odpowiednią temperaturę - już nawet lekkie podniesienie ciepłoty ciała może wywołać uderzenia gorąca. Jeśli tylko jest taka możliwość, obniż temperaturę w pomieszczeniu, w którym przebywasz. Nie ubieraj się też zbyt ciepło;
- miej pod ręką chłodną wodę i sięgnij po nią jak tylko poczujesz zbliżające się uderzenie gorąca - takie działanie u części osób zmniejsza dyskomfort, wywołany przez nagłe uczucie ciepła;
- unikaj produktów, które zwiększają ryzyko pojawienia się uderzenia gorąca. Najczęściej jest to alkohol, kofeina, gorące i mocno przyprawione potrawy;
- zrezygnuj z palenia papierosów lub chociaż je ogranicz - rzucenie palenie może nie tylko zmniejszyć intensywność i częstość uderzeń gorąca, ale również obniża ryzyko chorób serca, płuc i innych schorzeń;
- zadbaj o prawidłową wagę - uderzenia gorąca częściej pojawiają się u osób z nadmiarowymi kilogramami.
Dostępne dane na temat wpływu aktywności fizycznej na występowanie uderzeń gorąca nie są jednoznaczne. Nie podlega jednak dyskusji fakt, że bycie aktywnym wywiera korzystny efekt na wiele sfer życia. Pomaga też utrzymać odpowiednią wagę, która wpływa na pojawianie się napadów ciepła. Choć w większości przypadków trudno zapobiegać uderzeniom gorąca, to jednak można je ograniczyć. Jeśli są one bardzo uciążliwe, warto skontaktować się z lekarzem. Dostępne są skuteczne środki na receptę, które złagodzą nagłe napady ciepła i poprawią jakość życia.
Kto dla Was pisze?Nazywam się Dominika Pagacz-Tokarek. Bycie farmaceutą to dla mnie nie tylko zawód, ale przede wszystkim możliwość niesienia pomocy innym w zakresie zdrowia. Aby robić to coraz lepiej, ciągle się uczę i doszkalam. W wolnym czasie czytam książki i układam puzzle. Lubię też aktywnie spędzać czas w gronie rodzinnym.
Bibliografia:
- Sobstyl M., Bednarek W., Wkaczuk-Wlach J., Sobstyl J., Jakiel G., Objawy naczynioruchowe w menopauzie - diagnostyka i leczenie, Przegląd Menopauzalny, tom 15, nr 3, 2011.
- Bansal R., Aggarwal N., Menopausal Hot Flashes: A Concise Review, J Midlife Health, 10 (1):6-13, 2019. doi:10.4103/jmh.JMH_7_19.
