Chyba każdy wcześniej czy później stanie przed wyzwaniem skomponowania apteczki pierwszej pomocy. Niewątpliwie jej wyposażenie powinno różnić się w zależności od przeznaczenie. Dlatego kupowanie gotowej apteczki, np. w markecie, nie będzie zawsze dobrym rozwiązaniem. Jak dobrać skład apteczki, żeby była w pełni przydatna? Oto mała podpowiedź.
Apteczka – charakterystyka
W Polsce nie mamy norm prawnych określających dokładny skład poszczególnych apteczek. Istnieje jedynie nakaz by po prostu one były, jak np. apteczka w zakładzie pracy, w szkole. W związku z tym najczęściej komponując apteczkę producenci wzorują się na niemieckich normach DIN. Określa to nie rodzaj apteczki, ale informuje, że wsad apteczki został dobrany na podstawie właśnie tej normy, która bardzo dokładnie definiuje skład ilościowy i jakościowy wyposażenia. Czasem zdarza się, że przy oznaczeniu normy istnieje jeszcze określenie „PLUS”, oznacza to, że apteczka zawiera jeszcze dodatkowe elementy niż te regulowane normą.
Odnośnie apteczek ustawodawca w Polsce nakazuje jedynie, by miejsce gdzie one się znajdują było odpowiednio oznakowane, wsad pozwalał na udzielenie pierwszej pomocy oraz aby zawierały instrukcję obsługi apteczki, która wyszczególnia ich skład. Istotne jest także wyposażenie każdej apteczki w informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy.
Niestety nie ma czegoś takiego jak uniwersalna apteczka, która nadawała by się do każdego miejsca i mogła być wykorzystana w każdej sytuacji. Wkład do apteczki powinien być dostosowany do potrzeb, a także liczby osób, które potencjalnie mogą z niej korzystać.
Poza tym musi być ona:
- odporna na działanie czynników zewnętrznych, także mechanicznych i chemicznych,
- wygodna w obsłudze.
Mamy wiele rodzajów apteczek, dlatego dla rozwiązania problemu, jak właściwie dobrać skład apteczki do potrzeb, pomożemy je skomponować.
Apteczka w samochodzie
Według obecnych przepisów nie ma obowiązku wożenia apteczki w samochodzie osobowym. Jest jednak nakaz udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Dlatego apteczkę samochodową zawsze warto mieć w pojeździe. Dobrze, by zawierała one elementy, które mogą się nam przydać, a nawet uratować życie, nie tylko stanowić zbędne pudełko. Apteczka samochodowa jest jednak konieczna w taksówkach, autobusach i innych pojazdach służących do przewożenia osób, zatem w samochodach przeznaczonych do nauki jazdy również.
W przypadku podróży zagranicznych kierowcę obowiązują normy prawne z kraju, z którego pochodzi. Niestety w praktyce wygląda to tak, że w krajach, gdzie obowiązuje nakaz posiadania apteczki samochodowej (np. Niemcy, Francja, Słowacja, Chorwacja), jej brak oznacza mandat. Można oczywiście odwoływać się od tej decyzji, ale jest to kosztowny i czasochłonny proces, dlatego lepiej mieć na wyposażeniu samochodu apteczkę. Na terenie Europy wkład do apteczki powinien być zgodny z niemiecką normą DIN 13164.
Apteczka samochodowa według europejskich przepisów powinna zawierać:
- 1 szt. chusta opatrunkowa 60 x 80 cm (sterylna),
- 2 szt. chusta opatrunkowa 40 x 60 cm (sterylna),
- 2 szt. chusta trójkątna,
- 3 opak. kompres 10x10 cm (pakowane po 2 szt. - łącznie 6 kompresów sterylnych),
- 1 szt. nożyczki 14,5 cm (z zaokrąglonymi końcami),
- 4 szt. rękawice lateksowe,
- 1 szt. koc ratunkowy (folia termiczna) 160 x 210 cm,
- 1 szt. instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
- 1 szt. opatrunek indywidualny G (sterylny),
- 3 szt. opatrunek indywidualny M (sterylny),
- 1 opak. plastry 10 x 6 cm (8 szt.),
- 1 szt. plaster 5 m x 2,5 cm (rolka),
- 2 szt. opaska elastyczna 4 m x 6 cm,
- 3 szt. opaska elastyczna 4 m x 8 cm.
Zawsze wyposażenie apteczki można uzupełnić o dodatkową ilość materiałów opatrunkowych, ustnik do sztucznego oddychania, czy latarkę i race świetlne. Ponadto w tego typu apteczce powinno się unikać elementów, które mogłyby zostać użyte w niewłaściwy sposób i tym samym zaszkodzić poszkodowanym. Właśnie dlatego w apteczce samochodowej unikamy leków, ligniny, waty, agrafki oraz innych ostrych przedmiotów, a także środków dezynfekcyjnych. Nożyczki do apteczki nie mogą mieć ostrych zakończeń.
Apteczka w zakładzie pracy
Podobnie jak w przypadku apteczki samochodowej polskie prawo nie określa wsadu apteczki w zakładzie pracy. Ustawodawca nakazuje jednak, pod groźbą kary, że pracodawca jest zobowiązany zapewnić niezbędne środki do udzielenia pierwszej pomocy, wyznaczyć osoby do udzielania pierwszej pomocy i zapewnić im odpowiednie przeszkolenie. Liczba przygotowanych osób oraz ich wyposażenie powinno być dostosowane do liczby zatrudnionych w firmie osób oraz rodzaju prowadzonej działalności. Rozmieszczenie oraz wyposażenie takich apteczek powinno być skonsultowane z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę nad pracownikami. Miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane (biały krzyż na zielonym tle), a dodatkowo muszą się tam znajdować instrukcje udzielania pierwszej pomocy oraz lista wyznaczonych i przeszkolonych osób.
Co do wyposażenia znowu możemy posłużyć się niemieckimi normami. W tym wypadku mowa o DIN 13157, która stanowi bazę, jednak wyposażenie apteczki w zakładzie pracy musi być dostosowane do opisanych wyżej wytycznych.
Standardowe wyposażenie apteczki w zakładzie pracy według DIN 13157:
- 1 szt. kompres zimny,
- 2 szt. kompres na oko,
- 3 szt. kompres 10 x 10 cm,
- 2 szt. opaska elastyczna 4 m x 6 cm,
- 2 szt. opaska elastyczna 4 m x 8 cm,
- 1 opak. plaster 10 x 6 cm (8 szt.),
- 1 opak. plaster (14 szt.),
- 1 szt. plaster 5 m x 2,5 cm,
- 3 szt. opatrunek indywidualny M (sterylny),
- 1 szt. opatrunek indywidualny G (sterylny),
- 1 szt. opatrunek indywidualny K (sterylny),
- 1 szt. chusta opatrunkowa 60 x 80 cm,
- 2 szt. chusta trójkątna,
- 1 opak. chusta z flizeliny (5 szt.),
- 1 szt. koc ratunkowy 160 x 210 cm (koc NRC),
- 1 szt. nożyczki 19 cm,
- 4 szt. rękawice latex,
- 6 szt. chusteczka dezynfekująca (lub sól fizjologiczna – roztwór NaCl 0,9%),
- 1 szt. ustnik do sztucznego oddychania,
- 1 szt. instrukcja udzielania pierwszej pomocy wraz z wykazem telefonów alarmowych.
Co z uzupełnieniem takiej apteczki o leki? Kwestia ta niewątpliwie budzi wiele kontrowersji, ponieważ polskie prawo tego nie zabrania, ale należy zachować szczególną ostrożność, gdyż nie wiemy kto jest na jaki lek uczulony. Podanie niewłaściwego leku zapewne wyrządzi dużo więcej szkód niż pożytku. Apteczka dla biura, gdzie wszyscy dobrze się znają, oczywiście może zawierać leki dostosowane do potrzeb pracowników. Warto jednak zawsze rozważyć uzupełnienie wsadu apteczki w środek zawierający kwas acetylosalicylowy w dawce kardiologicznej, który podajemy osobom z podejrzeniem zawału mięśnia sercowego według wytycznych Polskiej Rady Resuscytacji, np. Acard 75 mg.
Apteczka domowa
To trochę inny rodzaj apteczki, ponieważ powinno znaleźć się w niej oprócz materiałów opatrunkowych, także kilka niezbędnych środków farmakologicznych dostosowanych do potrzeb członków rodziny. Wszystko musi być przechowywane w suchym miejscu – tam, gdzie dzieci nie będą mieć dostępu. W związku z tym, że znajdują się tam leki, warto co 6 miesięcy zrobić przegląd zawartości takiej apteczki, żeby sprawdzić daty ważności poszczególnych preparatów.
Co warto mieć na wyposażeniu domowej apteczki?
Środki farmakologiczne:
- leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym,
- aspiryna w dawce kardiologicznej,
- leki przeciwbiegunkowe,
- środki uzupełniające elektrolity,
- wapno rozpuszczalne lub w formie syropu dla dzieci,
- leki i maści przeciwalergiczne, na ukąszenia owadów,
- leki na wzdęcia i zaparcia,
- leki na przeziębienie,
- leki na kaszel,
- sól fizjologiczna,
- leki przeciw zaburzeniom snu, stresowi, nerwowości,
- środki do dezynfekcji ran (woda utleniona, octenisept)
- maści na rany, ale także na stłuczenia, oparzenia i przeciwbólowe.
Środki opatrunkowe:
- gaza opatrunkowa i bandaż,
- plastry,
- kompresy jałowe,
- chusta trójkątna,
- jednorazowe rękawiczki,
- żelowe kompresy – stanowiące opatrunek grzejący i chłodzący.
Dodatkowe wyposażenie:
- termometr,
- nożyczki do cięcia bandaży, opatrunków,
- aparat do mierzenia ciśnienia.
Apteczka turystyczna
To również odmienny model apteczki, gdyż ta powinna być łatwa do zabrania i spakowania, np. do plecaka, a poza tym musi być wodoodporna i dostosowana do rodzaju podróży. Apteczka w góry będzie zawierała na pewno więcej materiałów opatrunkowych niż ta na wyjazd do SPA.
Gotowa apteczka turystyczna z wyposażeniem nie zawiera środków farmakologicznych, a każdy z własnego doświadczenia wie, że te na wyjazdach są niekiedy bardzo potrzebne.
Oto przykładowe wyposażenie apteczki w środki opatrunkowe na wyjazd:
- rękawiczki lateksowe,
- koc termiczny,
- opatrunki jałowe,
- jednorazowe chusteczki odkażające i ampułki soli fizjologicznej,
- jednorazowa maseczka do sztucznego oddychania,
- nożyczki,
- plastry różnej wielkości,
- bandaż,
- chusta trójkątna,
- plastry mocujące.
W przypadku wyposażenia naszej apteczki na wyjazd w środki farmakologiczne również musimy pomyśleć o celu podróży, a także o możliwych ewentualnościach, które mogą nas spotkać na wyjeździe. Mała apteczka powinna zawierać na pewno leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, ale także środki przeciwalergiczne, czy przeciwbiegunkowe. Odmienną kwestę stanowi apteczka dla dziecka na wakacje. Na wyjazd z maluchem musimy zaopatrzyć się w wiele dodatkowych rzeczy.
Apteczka w szkole
Prawo w Polsce nakazuje, aby w szkole w określonych pomieszczeniach, jak pokój nauczycielski, pracownia, laboratorium, itd. znajdowała się apteczka. Oprócz tego, że ma być ona w widocznym miejscu i zawierać instrukcję udzielania pierwszej pomocy oraz listę telefonów alarmowych, wyposażenie apteczki w szkole nie jest dokładnie określone. Ze względu na ryzyko możliwych działań niepożądanych, powinna być ona wyposażona jedynie w środki opatrunkowe, nie zaś w leki.
Oto przykładowe wyposażenie takiej apteczki:
• 8 szt. rękawiczki lateksowe,
• 2 opak. gaza jałowa 0,25 m2,
• 2 opak. gaza jałowa 0,5 m2,
• 2 opak. gaza jałowa 1 m2,
• 5 szt. gazik jałowy nasączony płynem dezynfekcyjnym,
• 1 opak. plaster z opatrunkiem,
• 1 opak. plaster z opatrunkiem w rolce do cięcia,
• 1 opak. plaster bez opatrunku,
• 3 szt. opaska dziana,
• 1 szt. bandaż elastyczny,
• 1 szt. nożyczki z zaokrąglonymi końcami,
• 1 szt. koc termiczny,
• 1 szt. chusta trójkątna,
• 3 szt. sól fizjologiczna 0,9% w ampułkach,
• 1 szt. ustnik do sztucznego oddychania,
• 3 szt. agrafka.
