Angina bardzo często ma podłoże bakteryjne. Choroba zawsze wymaga konsultacji lekarskiej, a w celu jej kompletnego wyleczenia konieczny jest antybiotyk. Dlaczego angina to schorzenie, którego nie można lekceważyć? Jakie daje powikłania i jak uniknąć zachorowania? Wszystko, co musisz wiedzieć o anginie, znajdziesz w artykule eksperta allecco.pl.
Angina - co to za choroba?
Angina to ostre zapalenie zlokalizowanych po dwóch stronach gardła migdałków i błony śluzowej gardła. To najczęstsza postać zapalenia tego obszaru górnych dróg oddechowych. Nie mniej jednak nie każdy ból gardła to od razu angina. Patogeny wywołujące chorobę łatwo przenoszą się drogą kropelkową na inne osoby. Co ciekawe łatwiej zarazić się anginą kiedy chory kichnie na nas niż używając tych samych sztućców. Nie mniej jednak ze względu na wysoką zaraźliwość, wzrost zachorowań obserwuje się w okresie jesienno zimowym, kiedy dzieci wracają do szkół i przedszkoli. To właśnie ta grupa jest najbardziej narażona na zachorowania.
W zależności od umiejscowienia klasyfikuje się następujące rodzaje anginy:
- migdałka podniebiennego,
- migdałka gardłowego,
- migdałka językowego.
Migdałki podniebienne to ważny element układu chłonnego. Stanowią pierwszą linię obrony układu oddechowego przed patogenami wnikającymi przez jamę ustną. W ich wnętrzu zachodzi produkcja antygenów na podstawie których wytwarzane są przeciwciała do walki z drobnoustrojami chorobotwórczymi. W warunkach normalnych wielkość migdałków zbliżona jest do ziarnka grochu. Kiedy rozpoczyna się infekcja ich rozmiar znacznie się zwiększa, a do tego stają się one bardzo przekrwione.
Angina- przyczyny choroby
Przyczyną choroby mogą być wirusy, bakterie oraz najrzadziej grzyby. Do samego zakażenia może dojść poprzez zarażenie się od osoby chorej lub choroba rozwija się samoistnie w przypadku gdy układ odpornościowy jest mocno nadwerężony (choroba, stres, przemęczenie). W tym drugim przypadku bezpośrednią przyczyną anginy są własne patogeny, będące w uśpieniu, które w warunkach obniżonej odporności nadmiernie się namnażają. To ten mechanizm odpowiada za rozwój choroby latem. Ze względu na wysoką temperaturę naczynia krwionośne w gardle są rozszerzone. Kiedy dochodzi do ich miejscowego zwężeni,a podczas jedzenia lodów i picia zimnych napojów, śluzówka gardła jest bardziej podatna na atak patogenów, ponieważ jest ona miejscowo niedotleniona.
Ponad 70% przypadków ostrego zapalenia gardła i migdałków wywołanych jest przez wirusy. Są to głównie:
- rinowirusy,
- adenowirusy,
- enterowirusy,
- coronawirusy,
- wirusy paragrypy.
Jeśli chodzi zakażenie bakteryjne to najczęściej jest ono spowodowane przez paciorkowca z grupy Streptococcus pyogenes. Odpowiada on za niemal 90% przypadków anginy bakteryjnej. Głównymi nosicielami tej bakterii są dzieci i młodzież w wieku 5-15 lat. Chociaż nosicielstwo nie jest jednoznaczne z chorobą to angina paciorkowcowa jest najczęściej diagnozowana w właśnie w tej grupie wiekowej. Znacznie rzadziej przyczyną anginy bakteryjnej są gronkowce, dwoinki zapalenia płuc (pneumokoki), pałeczka grypy (Haemofilus influenzae) czy Escherichia coli.
Objawy anginy- jak odróżnić anginę wirusową od bakteryjnej?
Do ogólnych objawów anginy zalicza się ból głowy, gorączkę i rozbicie, a nawet bóle kostno - stawowe. Choroba rozpoczyna się podobnie jak klasyczne przeziębienie. Charakterystycznym objawem jest również ból gardła, który utrudnia jedzenie i przełykanie śliny. Niekiedy przed bólem gardła pojawia się jeszcze katar, kaszel oraz chrypka. Częstym, zauważalnym przez pacjentów objawem anginy jest biały nalot na migdałkach. Nie jest to jednak objaw zawsze świadczący o anginie. Warto jednak pamiętać, że nalot czy ropny wysięk to również symptomy pojawiające się w przebiegu innych schorzeń, więc zawsze powinny być skonsultowane ze specjalistą.
Angina wirusowa daje nieco inne objawy niż bakteryjna. Objawy charakterystyczne dla anginy wirusowej to m.in.:
- kaszel i chrypka,
- katar oraz inne dolegliwości związane z nieżytem nosa,
- zaczerwienienie i obrzęk wraz z bólem gardła,
- gorączka,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- biegunka,
- w późnej fazie choroby na błonie śluzowej gardła i jamy ustnej pojawiają się pęcherzyki i owrzodzenia,
- niekiedy również zapalenie spojówek.
Ostre stany zapalne gardła wywołane przez bakterie dają następujące objawy:
- wysoka gorączka,
- nagle pojawiający się, intensywny ból gardła oraz trudności w przełykaniu i uczucie duszenia,
- silne przekrwienie tylnej ściany gardła i migdałków,
- osłabienie i uczucie rozbicia,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- z rozwojem choroby na migdałkach pojawia się biały nalot oraz plamki na ich powierzchni, niekiedy również ropna wydzielina,
- możliwe są również nudności i wymioty.
Oprócz nieco różnych objawów angina wirusowa oraz bakteryjna mają nieco inny przebieg. W przypadku choroby o podłożu wirusowym dolegliwości narastają stopniowo i powoli. Mogą ustąpić samoczynnie nawet po 3 - 4 dniach i są znacznie mniej dokuczliwe. Zakażenia bakteryjne mają szybki i gwałtowny przebieg, a objawy są znacznie bardziej intensywne. Charakterystyczny dla zakażenia paciorkowcami jest również duszący ból gardła, utrudniający normalne funkcjonowanie, nalot na migdałkach, ropna wydzielina oraz malinowy język. Co istotne w przebiegu anginy bakteryjnej nie występuje kaszel.
Czy angina jest zaraźliwa?
Angina jest chorobą zakaźną. Można się nią łatwo zarazić zarówno od osoby chorej jak i nosiciela, u którego nie występują objawy anginy. Do zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Infekcje wirusowe dotyczą głównie osób dorosłych. Zakażenia wywołane przez bakterie, w tym głównie przez paciorkowce beta - hemolizujące z grupy A (Streptococcus pyogenes), występują najczęściej u dzieci do 15 roku życia.
W anginie wirusowej okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 6 dni. Osoba zainfekowana może zarażać nawet 2 dni przed wystąpieniem u niej pierwszych objawów choroby oraz do 3 tygodni po ich ustąpieniu. Dlatego tak ważna jest szybka i długa izolacja chorego. Zupełnie inaczej wygląda zaraźliwość w przypadku anginy wywołanej przez paciorkowce. Okres wylęgania choroby wynosi od 12 do 97 godzin, a już dobę po zastosowaniu właściwego antybiotyku osoba chora przestaje zarażać.
Diagnostyka anginy
Lekarz dokonuje oceny pacjenta na podstawie przeprowadzonego badania fizykalnego oraz zebranego wywiadu. Okazuje się, że gorączka, powiększone węzły chłonne, zaczerwienienie migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła oraz nalot i obecność ropnej wydzieliny na migdałach nie zawsze muszą świadczyć o anginie. Podobne symptomy jak w przypadku anginy występują również w przebiegu takich chorób jak: błonica, szkarlatyna, mononukleoza zakaźna, gruźlica, kiła czy choroby nowotworowe. Dlatego w przypadku niepokojący objawów, szczególnie u dzieci, należy koniecznie udać się do lekarza i wykonać dokładną diagnostykę.
Oczywiście, aby lekarz mógł zaordynować odpowiednie leczenie najpierw musi ustalić przyczynę infekcji. Niekiedy wystarczy samo badanie pacjenta oraz wywiad. Nie mniej jednak warto wiedzieć, że na rynku obecne są specjalne testy wykrywające paciorkowce. W związku z tym, że bakterie te są przyczyną niemal 90% zakażeń bakteryjnych wykonanie szybkiego testu potwierdza diagnozę i umożliwia wdrożenie właściwego leczenia. Lekarz może zlecić również wykonanie wymazu z gardła i skierowanie próbki do badań laboratoryjnych. Wtedy uzyskać można odpowiedzieć jaka dokładnie bakteria wywołuje anginę oraz na jakie antybiotyki jest ona wrażliwa. Negatywny wynik testu na paciorkowce oraz badania laboratoryjnego świadczy o infekcji wirusowej.
Oczywiście nie zawsze lekarz zleca wykonanie wymazu z gardła czy testu na paciorkowce. Często na podstawie własnego doświadczenia oraz charakterystycznych objawów sam ordynuje odpowiednie leczenie dla danego typu anginy.
Leczenie anginy
Farmakoterapia anginy wirusowej i ropnej wygląda nieco inaczej. W przypadku zakażenia bakteryjnego konieczny jest antybiotyk. Jeśli za zakażenie odpowiedzialne są paciorkowce stosuje się najczęściej penicylinę fenoksymetylowa, którą przyjmuje się przez 10 dni. Oczywiście nie wolno przerywać leczenia, nawet gdy objawy ustąpią. Dla osób uczulonych na penicylinę wybierany jest inny antybiotyk, np. klarytromycyna lub azytromycyna. U dzieci oraz kobiet w ciąży stosowana jest amoksycylina. Ciężarne to szczególna grupa pacjentów, ponieważ angina paciorkowcowa jest dla nich szczególnie niebezpieczna. Dlatego zawsze powinny one zgłosić się do lekarza w celu dokładnej diagnostyki.
W przypadku nawracającej anginy u dzieci niekiedy konieczne jest usunięcie migdałków. Podobnie gdy z migdałków po ich naciśnięciu wycieka ropna wydzielina. Zabieg polega na ścięciu przerośniętego migdałka gardłowego, szczególnie gdy efektem takiego stanu jest trwały przerost migdałków podniebiennych. Przerośnięte migdałki nie spełniają swojej roli obronnej przed patogenami. Pomiędzy zwłóknieniami tkanki łącznej bytują oporne na antybiotyki drobnoustroje, które stanowią zagrożenie dla całego organizmu. Zabieg usunięcia migdałków jest mało inwazyjny. Pacjenci opuszczają szpital już nawet kilka godzin po jego wykonaniu.
Oprócz zastosowania odpowiedniego antybiotyku farmakoterapia anginy ropnej powinna obejmować leczenie objawowe. Pacjent może sięgać po leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W domowej apteczce na wypadek wysokiej, trudnej do zbicia gorączki warto mieć nie tylko paracetamol, ale także ibuprofen oraz pyralginę.
Ostre wirusowe zapalenie gardła nie wymaga zastosowania antybiotyku. Antybiotykoterapia w przypadku infekcji wirusowej to błąd w sztuce. Co innego kiedy mamy do czynienia z wtórnym nadkażeniem bakteryjnym. Dlatego w niektórych przypadkach antybiotyk przy anginie jest konieczny, a w niektórych będzie po prostu nieskuteczny. Nie mnie jednak decyzję o zastosowaniu antybiotyku u danego pacjenta zawsze podejmuje lekarz. Stosowana farmakoterapia powinna obejmować leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i leki na gardło do ssania, płukania lub spraye do aplikacji bezpośrednio na błonę śluzową gardła i jamy ustnej. Substancją o działaniu miejscowym skuteczną w każdej postaci anginy jest chlorowodorek benzydaminy. Wykazuje on działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze. Zwalcza również objawy anginy paciorkowcowej i wirusowej: ból, obrzęk i zaczerwienienie. Oczywiście kiedy w przebiegu anginy wirusowej pojawia się również kaszel i katar należy sięgać po leki łagodzące te dolegliwości.
Oczywiście jedna i druga postać anginy wymaga izolacji chorego, odpoczynku oraz odpowiedniego nawodnienia. Picie dużej ilości różnego rodzaju letnich napojów pozwoli nie tylko uzupełnić utracone płyny podczas gorączki, ale również pomaga przy bólu gardła, zapewniając odpowiednie nawilżenie śluzówki.
Powikłania po anginie
Tylko nieleczona bądź niewłaściwie leczona angina daje powikłania. Najczęściej dochodzi do wczesnych powikłań ropnych. Powstają one gdy w osłabionej części danego układu rozwija się stan zapalny. Należą do nich:
Ropień okołomigdałkowy
Najczęstsze powikłanie po anginie. Powstaje gdy niezwalczone drobnoustroje zbierają się w okolicy migdałków tworząc ropień okołomigdałkowy. Dolegliwości są zazwyczaj jednostronne, a należą do nich silny kłujący ból promieniujący do ucha, ból gardła, obrzęk węzłów chłonnych w okolicy kąta żuchwy, a niekiedy nawet szczękościsk i stłumienie głosu. Leczenie obejmuje odpowiednią antybiotykoterapię i drenaż ropnia.
Zapalenie ucha środkowego
Najczęściej występujące u dzieci. Objawia się jednostronnym, tętniącym bólem ucha, które znacznie bardziej dokucza w pozycji leżącej. W uchu gromadzi się płyn surowiczy i dochodzi do upośledzenia słuchu. Leczenie polega na podaniu leków obkurczających śluzówkę, zniwelowaniu bólu i ewentualnie gorączki. W niektórych przypadkach konieczny jest antybiotyk.
Zapalenie zatok przynosowych
W początkowej fazie często bywa niezauważalne. Objawy są charakterystyczne do zapalenia zatok, tj. uczucie ucisku oraz ból głowy nasilający się rano, wieczorem i podczas pochylania. Typowa jest również ropna wydzielina z nosa o żółtawozielony zabarwieniu. Leczenie tego powikłania jest typowo objawowe. Często lekarz zleca sterydy nosowe, nebulizację oraz w niektórych przypadkach antybiotyki.
Zapalenie płuc
Kiedy paciorkowce rozprzestrzeniają się w drogach oddechowych dochodzi do zapalenia płuc. Najbardziej narażone na tego typu powikłanie po anginie są osoby z upośledzoną odpornością, seniorzy, dzieci oraz palacze. Wysoka gorączka, osłabienie, potliwość, kaszel i ból w klatce piersiowej to objawy świadczące o zapaleniu płuc. Schorzenie niekiedy potwierdza się wykonując RTG bądź tomografię komputerową. Antybiotykiem pierwszego wyboru jest amoksycylina. 
Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych
Kiedy w konsekwencji źle leczonej anginy paciorkowcowej bakterie przechodzą do płynu mózgowo - rdzeniowego dochodzi do rozwoju zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych. Podwyższona temperatura ciała, nudności, wymioty oraz szereg objawów neurologicznych wymagają natychmiastowej hospitalizacji. Choremu podawane są antybiotyki dożylnie. Ważne są również leki przeciwzapalne oraz ograniczające obrzęk mózgu.
Zapalenie wsierdzia
Jest to jeno z najgroźniejszych powikłań. Stan zapalny obejmuje zastawki, błony jam mięśnia sercowego oraz duże naczynia w obrębie klatki piersiowej.Pierwsze objawy związane są z rozwijającym się stanem zapalnym i są bardzo ogólne i mało charakterystyczne. Kiedy struktury serca zostają zajęte w większości wtedy dolegliwości albo przypominają zapalenie płuc albo związane są z układem krążenia. Terapia wiąże się z długotrwałą hospitalizacją i antybiotykoterapią. Niewłaściwe leczenie zapalenia wsierdzia może prowadzić do niewydolności serca, zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego, a nawet sepsy.
Zapalenie szyjnych węzłów chłonnych
Dokuczliwa jest tkliwość i powiększenie węzłów chłonnych. Ze względu na umiejscowienie tych struktur układu immunologicznego pod skórą ciężko zdiagnozować problem. Farmakoterapia obejmuje leki przeciwzapalne oraz antybiotyki.
Nawet miesiąc od pierwotnego zakażenia może dość do rozwoju powikłań późnych. Należą do nich:
Gorączka reumatyczna
Jest to choroba autoimmunologiczna, która atakuje niemal cały organizm. Stanowi ogromne zagrożenie dla dzieci. Jest najczęstszą przyczyną nabytych wad serca u dzieci i młodzieży. Terapia wymaga zastosowania odpowiedniego antybiotyku.
Kłębuszkowe zapalenie nerek
Choroba może rozwijać się bezobjawowo lub powodować szereg poważnych dysfunkcji związanych z niewydolnością nerek i zespołem nefrytycznym. Pacjenci skarżą się na problemy z oddawaniem moczu, zmianę jego zabarwienia, wzrost ciśnienia oraz ogólne osłabienie. Badanie moczu wykazuje białkomocz lub krwiomocz. Na kurację składa się odpowiednia lekkostrawna dieta, leki moczopędne i obniżające ciśnienie oraz antybiotyki.
Angina to bardzo poważna choroba, której nie należy bagatelizować ze względu na liczne powikłania. Ze względu na to, że może być ona wywołana przez różne patogeny nie ma co liczyć na szczepionkę na anginę. Jedyne co sami możemy zrobić to leczyć wszystkie stany zapalne w okolicy migdałków (jama ustna, uszy, zatoki), aby ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenów, dbać o odporność, a także ograniczyć kontakt z osobami chorymi na anginę. Latem należy unikać szoków termicznych. Zjedzenie loda w upalny dzień podczas ekspozycji na słońce może wywołać bolesne zapalenie gardła i wymagać wizyty u lekarza.
Kto dla Was pisze? Nazywam się Karina Braja. Z zawodu oraz z zamiłowania jestem farmaceutą. Na co dzień realizuję się pracując z osobami starszymi i chorymi w aptece, gdzie pomoc drugiemu człowiekowi jest czymś zupełnie naturalnym. Kocham zwierzęta. Mam psa i kota. Uwielbiam literaturę hiszpańską, nadmorskie klimaty oraz jazdę na rowerze.
Bibliografia:
- Wysocki J.; Angina i jej powikłania; Służba Zdrowia; nr 9 - 10 z 31.01.2002 [dostęp w internecie: https://www.sluzbazdrowia.com.pl/artykul.php?numer_wydania=3105&art=4].
- Dziekiewicz M., Radzikowski A.; Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia; Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016, 12 (2), p. 141–149.
